ਮੈਹਰ ਘਰਾਨਾ
ਮੈਹਰ ਘਰਾਨਾ ਜਾਂ ਮੈਹਰ-ਸੇਨੀਆ ਘਰਾਨਾ ਇੱਕ ਘਰਾਨਾ ਜਾਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਕੂਲ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੱਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅੱਲਾਊਦੀਨ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਮੈਹਰ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।[1] ਅਲਾਊਦੀਨ ਖਾਨ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀਨਾ ਵਾਦਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਤੋਂ ਲਈ, ਜੋ ਸੇਨੀਆ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਹਰ ਘਰਾਣੇ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਹਰ-ਸੇਨੀਆ ਘਰਾਣੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਇਹ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇਸੇ ਘਰਾਣੇ ਤੋਂ ਹੈ। ਮੈਹਰ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਤਾਰ ਵਾਦਕ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ, ਨਿਖਿਲ ਬੈਨਰਜੀ, ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਰੋਦ ਵਾਦਕ ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਖਾਨ, ਧੀ ਅੰਨਪੂਰਨਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਪੋਤੇ ਆਸ਼ਿਸ਼ ਖਾਨ, ਧਿਆਨੇਸ਼ ਖਾਨ, ਪ੍ਰਨੇਸ਼ ਖਾਨ, ਰਾਜੇਸ਼ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਆਲਮ ਖਾਨ, ਮਾਣਿਕ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਸ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰੋਦ ਵਾਦਕ ਬਹਾਦੁਰ ਖਾਨ, ਸ਼ਰਨ ਰਾਣੀ, ਵਸੰਤ ਰਾਏ, ਕਮਲੇਸ਼ ਮੋਇਤਰਾ, ਕਮਲ ਮਲਿਕ, ਰਾਜੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਮੋਇਤਰਾ, ਰਾਜੀਵ ਤਾਰਾਨਾਥ, ਤੇਜੇਂਦਰ ਨਰਾਇਣ ਮਜੂਮਦਾਰ, ਦੇਬਾਂਜਨ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ, ਸੌਮਦੀਪ ਚਕਰਦੀਪ ਭੂਸ਼ਨ, ਬਰਾਦਰੀ ਭੂਸ਼ਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। , ਸ਼ਮੀਮ ਅਹਿਮਦ , ਗੌਰਬ ਦੇਬ , ਦਾਮੋਦਰ ਲਾਲ ਕਾਬਰਾ , ਅਪ੍ਰਤਿਮ ਮਜੂਮਦਾਰ , ਵਿਕਾਸ ਮਹਾਰਾਜ , ਜਯੋਤਿਨ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ , ਅਭਿਸੇਕ ਲਹਿਰੀ , ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਹਾਰਾਜ , ਬੀ ਐੱਨ ਚੌਧਰੀ , ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਕਾਬਰਾ , ਵਾਇਲਨਵਾਦਕ ਵੀ. ਜੀ. ਜੋਗ , ਸ਼ਿਸ਼ੀਰ ਕੋਨਾ ਢੋਰ ਚੌਧਰੀ , ਸੋਦਰਗੁਈਸ਼ੋਖਰਾ , ਬ੍ਰਿਜ਼ਤਰਵਾਦਕ ਭੂਸ਼ਨ ਕਾਬਰਾ, ਵਿਸ਼ਵ ਮੋਹਨ ਭੱਟ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਭੱਟ, ਮੰਜੂ ਮਹਿਤਾ, ਫਲੋਟਿਸਟ ਪੰਨਾਲਾਲ ਘੋਸ਼, ਹਰੀਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ, ਨਿਤਿਆਨੰਦ ਹਲਦੀਪੁਰ, ਰੂਪਕ ਕੁਲਕਰਨੀ, ਰਾਕੇਸ਼ ਚੌਰਸੀਆ, ਮਿਲਿੰਦ ਦਾਤੇ, ਵਿਵੇਕ ਸੋਨਾਰ ਅਤੇ ਰੋਨੂੰ ਮਜੂਮਦਾਰ, ਅਤੇ ਸਿਤਾਰ ਵਾਦਕ ਵਾਦਕ ਕੁਮਾਰ ਚੰਦਰਖੰਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ। ਪੁੱਤਰ ਨੀਲਾਦਰੀ ਕੁਮਾਰ, ਕੁਸ਼ਲ ਦਾਸ, ਜਯਾ ਬਿਸਵਾਸ, ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਮਹਾਰਾਜ, ਭਾਸਕਰ ਚੰਦਾਵਰਕਰ, ਇੰਦਰਨੀਲ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ, ਸੁਧੀਰ ਫਡਕੇ, ਸੰਧਿਆ ਫਡਕੇ-ਆਪਟੇ।
ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਆਲਾਪ ਅਤੇ ਜੋਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਧ੍ਰੁਪਦ ਸੁਹਜ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ।[3] ਟੈਂਪੋ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੋਰ ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਤਾਲ ਚਿੱਤਰ ਇੱਕ ਭਾਗ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜੋਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਾਲ ਦੇ ਅੰਕਡ਼ੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਮਹੱਤਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।[4] ਅਲਾਪ-ਜੋਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਨ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਖਿਆਲ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਵਿਲੰਬਿਤ ਘਾਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਇੱਕ ਝੱਲੇ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ।[1][3]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Rashtriya Sahara. Sahara India Mass Communication. 1998.
- ↑ Banerjee, Meena (16 March 2018). "Understanding a raga is no less than understanding a person: Tejendra Narayan Majumdar". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 2 August 2018.
- ↑ 3.0 3.1 Nair, Jyoti (15 March 2018). "The Maihar gharana is represented by Pt. Ravi Shankar". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 2 August 2018.
- ↑ Bruno Nettl; Melinda Russell (15 December 1998). In the Course of Performance: Studies in the World of Musical Improvisation. University of Chicago Press. p. 335. ISBN 978-0-226-57410-3.