ਯੋਗਸੂਤਰ
ਯੋਗਸੂਤਰ, ਯੋਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਮੂਲ ਗਰੰਥ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਛੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਰਚਨਾ 400 ਈਸਵੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਲੇਖਕ ਪਤੰਜਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਗ ਸੂਤਰ ਪਤੰਜਲੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਸਨ ਅਤੇ ਪਤੰਜਲੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਯੋਗ ਸੂਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ। ਛਟ ਆਸਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਹੋਰ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੀ ਨਾਨਾ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਭਾਰਤੀ ਪੰਥਾਂ, ਸੰਪ੍ਰਦਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। [1][2][3]
ਚਿੱਤਵ੍ਰੱਤੀ ਨਿਰੋਧ ਨੂੰ ਯੋਗ ਮੰਨ ਕੇ ਜਮਰਾਜ, ਨਿਯਮ, ਆਸਨ ਆਦਿ ਯੋਗ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿੱਧਾਂਤ ਮੌਜੂਦ ਮਿਥੇ ਗਏ ਹਨ। ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਠਯੋਗ, ਰਾਜਯੋਗ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਯੋਗ - ਤਿੰਨਾਂ ਦਾ ਮੌਲਕ ਇੱਥੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਵੀ ਅਨੇਕ ਭਾਸ਼ਯ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਆਸਨ, ਪ੍ਰਣਾਯਾਮ, ਸਮਾਧੀ ਆਦਿ ਵਿਵੇਚਨਾ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਜਾਦ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Wujastyk, Dominik (2011), The Path to Liberation through Yogic Mindfulness in Early Ayurveda. In: David Gordon White (ed.), "Yoga in practice", Princeton University Press, p. 33
- ↑ Feuerstein, George (1978), Handboek voor Yoga (Dutch translation; English title "Textbook of Yoga", Ankh-Hermes, p. 108
- ↑ Tola, Fernando; Dragonetti, Carmen; Prithipaul, K. Dad (1987), The Yogasūtras of Patañjali on concentration of mind, Motilal Banarsidass