ਰਾਬੀਆ ਬਲਖ਼ੀ
ਰਾਬੀਆ ਬਲਖ਼ੀ ( Arabic: رابعة بنت كعب , Persian: رابعه بلخی ) ਨੂੰ ਰਾਬੀਆ ਅਲ-ਕੁਜ਼ਦਰੀ (ਜਾਂ ਖੁਜ਼ਦਰੀ ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲਿਖਾਰਨ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਔਰਤ ਕਵੀ ਹੈ।
ਉਹ ਗੈਰ-ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਕਵਿਤਰੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਬਿੰਬਾਵਲੀ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਪੁਰ ਦੇ ਅੱਤਾਰ (ਮੌਤ 1221) ਅਤੇ ਜਾਮੀ (ਮੌਤ 1492) ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਕਵੀ ਵਾਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਕੁਝ ਕੁਝ ਦੰਦ-ਕਥਾਈ ਹਸਤੀ ਬਣ ਗਈ, ਜੋ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬੇਕਤਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ।
ਉਸਦੀ ਮਜ਼ਾਰ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨਕਸ਼ਬੰਦੀ ਸੂਫੀ ਖਵਾਜਾ ਅਬੂ ਨਾਸਰ ਪਾਰਸਾ (ਮੌਤ 1460) ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਕੋਲ਼ ਬਲਖ਼ ਸ਼ਹਿਰ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਿਛੋਕੜ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਰਾਬੀਆ ਬਲਖੀ, ਰਾਬੀਆ ਅਲ-ਕੁਜ਼ਦਾਰ (ਜਾਂ ਖੁਜ਼ਦਾਰ), ਅਤੇ ਗੁਮਨਾਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਕਾ`ਬ ਦੀ ਧੀ" ਵਜੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੀਵਨ ਅਗਿਆਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [1] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਬੀਆ ਇੱਕ ਅਰਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਰਾਸਾਨ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਿਆ ਸੀ। [2] ਈਰਾਨ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਮਿਨੋਰਸਕੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੁਜ਼ਦਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਉਸਦਾ ਆਖਰੀ ਨਾਮ, ਕੁਜ਼ਦਰੀ ਮੰਨਿਆ। ਜਰਮਨ ਓਰੀਐਂਟਲਿਸਟ ਹੇਲਮਟ ਰਿਟਰ ਨੇ ਇਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰਾਬੀਆ ਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਅਰਬ ਸੀ ਜੋ ਬਲਖ਼ ਉੱਤੇ ਹਕੂਮਤ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਤਾਹਿਰਾ ਆਫਤਾਬ ਰਾਬੀਆ ਦੇ ਖੁਜ਼ਦਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। [1] ਈਰਾਨ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਹਾਮਿਦ ਦਬਸ਼ੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਬੀਆ ਇੱਕ ਫਾਰਸੀ ਅਰਬੀ ਸੀ। [2]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 Aftab 2022.
- ↑ 2.0 2.1 Dabashi 2012.