ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ
| ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ | |
|---|---|
 ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਦੀ ਨੀਲੀ ਲਾਈਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। | |
| ਟਿਕਾਣਾ | |
| ਦੇਸ਼ | ਭਾਰਤ |
| ਸਰੀਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ | |
| ਸਰੋਤ | |
| • ਟਿਕਾਣਾ | ਰਾਮਪੁਰ ਹੇਰੀਅਨ (ਆਦਿ ਬਦਰੀ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ, ਹਰਿਆਣਾ[1] |
| Discharge | |
| • ਟਿਕਾਣਾ | ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਘੱਗਰ ਨਦੀ |
| Basin features | |
| Tributaries | |
| • ਖੱਬੇ | ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਡਾਂਗਰੀ |
ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ, ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪਾਲੀਓ ਚੈਨਲ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਵਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ।[2][3][1] ਇਸ ਦਾ ਰਸਤਾ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ- ਹੜਪਾਨ ਮਹਾਭਾਰਤ ਸਾਈਟਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ, ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ, ਥਾਨੇਸਰ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਸਰੋਵਰ, ਜੋਤੀਸਰ, ਭੋਰ ਸੈਦਾਨ ਅਤੇ ਪਿਹੋਵਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[1]
ਮੂਲ ਅਤੇ ਰੂਟ
[ਸੋਧੋ]ਸਰਸੂਤੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਧਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ,[4] ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ।[5] ਧਰਤੀ ਦੀ ਛਾਲੇ ਦੀ ਪਲੇਟ ਟੈਕਟੋਨਿਕਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਪਾਲੀਓ ਚੈਨਲ ਹੈ।[5] ਇਸਦੀ ਪਛਾਣ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਗਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੋ ਹੋਰ ਧਾਰਾਵਾਂ, ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਡਾਂਗਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਰਸੂਲਾ [ਪਿਹੋਵਾ ਦੇ ਨੇੜੇ] ਦੇ ਨੇੜੇ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ।[4]
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਗਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਘੱਗਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ [ ਸਿਰਸਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਸਰਸੂਤੀ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਰਾਨ ਕਿਲ੍ਹਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।[4]
ਵਾਲਦੀਆ ਅਤੇ ਦਾਨੀਨੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਰਸੂਤੀ ਸਰਸਵਤੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੈ, ਅਤੇ । ਸਰਸੂਤੀ-ਘੱਗਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ 6-8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਚੈਨਲ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[4][6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 B.K. Bhadra and J.R. Sharma, Satellite images as scientific tool for Sarasvati Paleochannel and its archaeological affinity in NW India Archived 2018-02-15 at the Wayback Machine., page 106-110.
- ↑ AmbalaOnline - Rrvers of Ambala
- ↑ Chopra, Sanjeev (25 September 2010). "Overflowing Ghaggar, Tangri inundate some villages along Punjab-Haryana border". The Indian Express. Retrieved 9 April 2017.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Valdiya, K.S. (2002). Saraswati : the river that disappeared. Hyderabad: Orient Longman. pp. 23–27. ISBN 9788173714030. Retrieved 4 May 2015.
- ↑ 5.0 5.1 PALAEOCHANNELS OF NORTH WEST INDIA, Central Ground Water Board, last page of preface.
- ↑ Danino, Michel (2010). The lost river : on the trail of the Sarasvatī. New Delhi: Penguin Books India. p. 12. ISBN 9780143068648. Retrieved 4 May 2015. (Chapter 1, page 12)
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਸਰਸਵਤੀ-ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਤੇ Archived 1 January 2007 at the Wayback Machine.</link>
- ਸਰਸਵਤੀ: ਸਾਸਵਤੀ ਪਾਈਕ ਦੁਆਰਾ ਰਹੱਸ ਕਿੱਥੇ ਹੈ