ਸ਼ਚੀ
| ਸ਼ਚੀ | |
|---|---|
ਸੁੰਦਰਤਾ, ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਦੀ ਦੇਵੀ | |
 ਹਾਥੀ ਐਰਵਤਾ 'ਤੇ ਇੰਦਰ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਸ਼ਚੀ | |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | शची |
| ਮਾਨਤਾ | ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਮਾਤ੍ਰਿਕਾ. |
| ਵਾਹਨ | ਐਰਵਤਾ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਮਾਤਾ ਪਿੰਤਾ | ਪੁਲੋਮਨ (ਪਿਤਾ) |
| Consort | ਇੰਦਰ ਜਾਂ ਸ਼ਿਵ ਬਤੌਰ ਕਪਾਲਾ ਭੈਰਵ (ਉਸ ਦੇ ਮਾਤ੍ਰਿਕਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) |
| ਬੱਚੇ | ਜਯੰਤਾ, ਜਯੰਤੀ, ਦੇਵਸੇਨਾ |
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਵੈਦਿਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ), ਸ਼ਚੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: शची); ਨੂੰ ਇੰਦਰਾਨੀ (ਇੰਦਰ ਦੀ ਰਾਣੀ), ਐਨਡ੍ਰਿਲਾ, ਮਹੇਂਦਰੀ, ਪੌਲੋਮਜਾ ਅਤੇ ਪੌਲੋਮੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਏਵੀ ਹੈ; ਅਤੇ ਪੌਲਮਨ, ਇੱਕ ਅਸੁਰ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖੀ ਪਤੀ ਇੰਦਰ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇ ਇੱਕ ਹੈ ਸੱਤ Matrikas (ਮਾਤਾ ਦੇਵੀ). ਉਹ ਸੱਤ ਮਾਤ੍ਰਿਕਸਾਂ (ਦੇਵੀ ਮਾਂਵਾਂ) ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਅੱਖਾਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਸ਼ੇਰਾਂ ਅਤੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਇੰਦਰ ਨਾਲ, ਉਸ ਦੇ ਜਯੰਤਾ, ਜਯੰਤੀ, ਦੇਵਸੇਨ ਅਤੇ ਚਿਤਰਗੁਪਤਾ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ "ਬੇਅੰਤ ਸੁੰਦਰਤਾ" ਵਜੋਂ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਦੇਵੀ ਸ਼ਚੀ ਜਾਂ ਇੰਦਰਾਨੀ ਸਪਤ ਮਾਤ੍ਰਿਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ-ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਦੇਵੀ ਮਾਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸਪਤਮਾਤ੍ਰਿਸ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਇੰਦਰ ਦੇ ਅਤੇ ਵਾਹਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਦੇਵੀ ਐਨਦਰਾਨੀ ਨੂੰ ਅਸ਼ਾਦਾ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪੂਜਾ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮਾਦਾ ਸਾਥੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਪਾਰਵਤੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕਾਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ (ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਕਈਆਂ ਦਾ ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ) ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਵੀਆਂ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰਿਗ ਵੇਦ ਵਿੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਇੱਕ ਭਜਣ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵਲੋਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸੇ ਭਜਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਚੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਵਾ ਦਵੇ।
ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣ[ਸੋਧੋ]
ਸਰ ਮੋਨੀਅਰ ਮੋਨੀਅਰ-ਵਿਲੀਅਮਜ਼, ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ, ਨੇ ਸ਼ਬਦ "ਸ਼ਚੀ" ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਵਾਕਭਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਬਦਲਵੇਂ ਅਰਥ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ, ਮਿਹਨਤ, ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਸ਼ੈਚ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਬੋਲਣਾ, ਕਹਿਣਾ ਜਾਂ ਕਹਿਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਚੀ ਸ਼ਬਦ "ਸ਼ਕ" ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਭਾਵ ਸ਼ਕਤੀ, ਤਾਕਤ, ਕਿਰਿਆ। ਡੇਵਿਡ ਕਿਨਸਲੇ, ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਚੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਅਗਲੀ ਧਾਰਣਾ, ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸ਼ਚੀ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵਜੋਂ "ਬ੍ਰਹਮ ਕਿਰਪਾ" ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਾਠ ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇੰਦਰਾਣੀ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਦੀ ਉਸਤਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਈ ਹੈਰਾਨ ਸੀ: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਈਰਖਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਤਰਸਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਜੌਨ ਮੁਈਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਰ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਬਾਣੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਔਰਤ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਬੁਢਾਪੇ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ। [1] ਡੇਵਿਡ ਕਿਨਸਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੁੱਢਲੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਸੁਤੰਤਰ ਚਰਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ ਨਾਲੋਂ ਇੰਦਰਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਕਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਦਾ ਬਾਣੀ 10.68 ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਈਰਖਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਭਜਨ (10.159) ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੰਕਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸੇ ਬਾਣੀ ਵਿਚ, ਇੰਦਰਾਣੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਦੰਤਕਥਾ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਚੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪੁਲੋਮਾਨ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।
ਅਵਤਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਜਦ ਇੱਕ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੰਦਰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸ਼ਚੀ ਨਾਲ, ਆਪਣੇ ਪਹਾੜ ਦੀ ਸਵਾਰੀ, ਮਹਾਨ ਹਾਥੀ ਐਰਵਤਾ, 'ਤੇ, ਇਸ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਉਤਰਦਾ ਹੈ।[2]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- Goswamy, B. N. (2014). The Spirit of Indian Painting: Close Encounters with 100 Great Works 1100–1900. Penguin Books. ISBN 978-0-670-08657-3.
- Kinsley, David (1998) [1987]. Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 81-208-0379-5. OCLC 750640724.