ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ | |
|---|---|
| ਤਸਵੀਰ:Photograph of Sikh militant Sukhwinder Singh Sangha.jpg | |
| ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਥੇਦਾਰ | |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦਰ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | 2 ਫਰਵਰੀ 1965 ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 3 ਨਵੰਬਰ 1990 (ਉਮਰ 25) ਭੁੱਲਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਕਾਲਜ |
| ਛੋਟਾ ਨਾਮ | Sangha |
| ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ | |
| ਸੇਵਾ ਦੇ ਸਾਲ | 1982–1990 |
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ (3 ਫਰਵਰੀ 1965 - 3 ਨਵੰਬਰ 1990) ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂ (ਖਾੜਕੂ) ਸੀ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦੌਰਾਨ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਧੜੇ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ।
ਸੰਘਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਾਰਕੂ ਸੀ, ਜੋ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ (ਜਥਿਆਂ) ਦੁਆਰਾ "20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ " ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਆਫ ਖਾਲਿਸਤਾਨ
[ਸੋਧੋ]25 ਅਗਸਤ 1987 ਨੂੰ ਰਾਣਾ ਠਰੂ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਘਾ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਸੰਘਾ BTFK ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਬਣ ਗਏ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਬੀ.ਟੀ.ਐਫ.ਕੇ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 50-80 ਖਾਰਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।[2] ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸੰਘਾ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖਾਰਕਸ ਨੂੰ "ਨਿੱਜੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ" ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ, "ਬੇਕਸੂਰਾਂ" ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਕਰਨ, ਅਤੇ "ਜ਼ਾਲਮਾਂ" ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਅਤੇ "ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਕਾਰਨ" ਨਾ ਬਣਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ "ਭਾਈ" ਵਜੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਨਾ ਕਿ "ਅੱਤਵਾਦੀ" ਵਜੋਂ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ "ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ" ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ "ਸਬੂਤ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦੇ" ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ।[3]
26 ਜਨਵਰੀ 1988 ਨੂੰ, ਸੰਘਾ ਨੇ ਅੱਠ ਕਾਲੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੋਟ 'ਚ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੁੱਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ 500,000 ਰੁਪਏ ਲੈਣ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਬਰਦਸਤੀ ਪੱਤਰ ਭੇਜੇ ਸਨ।[4]
29 ਮਈ 1988 ਨੂੰ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਨੇ 28 ਮਈ 1988 ਨੂੰ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ 4 ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਅਤੇ 4 ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।[5] ਸੰਘਾ ਨੇ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿੱਚ 1 ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਲਈ, ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਕੁਫ਼ਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ 2 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 3 ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਅਤੇ 2 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।[6]
22 ਅਕਤੂਬਰ 1988 ਨੂੰ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਖੀ ਖਾੜਕੂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਵੇਲੇ ਤੂਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸੰਘਾ 'ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਭੜਕਾਹਟ ਦੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਾ ਨੇ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ 3 ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖਾੜਕੂ ਪੱਖੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਭੱਜ ਗਏ।[7]
ਸੰਘਾ ਨੇ 20 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਦੁਬਲੀਆ ਵਿੱਚ 2 ਹੋਮਗਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਸੀ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਲੰਬੀ ਭਾਈ ਵਿੱਚ 2 ਅਤੇ ਸਮਾਧ ਵਿੱਚ 1 ਫੌਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਲਈ ਹੈ। ਸੰਘਾ ਨੇ ਹਰਨਾ ਥਾਵਾ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਲਈ ਸੀ।
8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1989 ਨੂੰ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਨੇ ਜਸਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ 6 ਪੁਲਿਸ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਸੀ। ਮਾਰੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋਧਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਇਆ ਸੀ।[8]
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]3 ਨਵੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ।[9][10] ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਸੁਪਰਡੈਂਟ (ਅਪਰੇਸ਼ਨਜ਼) ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇੱਕ ਮੁਖਬਰ ਤੋਂ ਇਤਲਾਹ ਮਿਲੀ ਕਿ ਸੰਘਾ ਪਿੰਡ ਭੁੱਲਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਹਰਜੀਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਫੋਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ,[11] ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਬਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ ਫੋਰਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20,000 ਸੀ, ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਤੱਕ ਭੁੱਲਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਸੰਘਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਰਲਾ, ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖੇਲਾ, ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਧੋ, ਰਮੇਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਨਾਲ ਸਨ। ਖਾਰਕਾਂ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਹੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਫੋਰਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੁਲੇਟ ਪਰੂਫ ਵਾਹਨਾਂ ਅਤੇ ਬੁਲੇਟਪਰੂਫ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਖਾਰਕਸ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਕਈ ਤਰੱਕੀਆਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ। 5 ਘੰਟੇ ਦੇ "ਭਿਆਨਕ" ਅਤੇ "ਮਾਰੂ" ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਘਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਖਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੰਘਾ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ 2,200,000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਮਾਗਮ ਵਿਖੇ ਐਲਾਨ" [Announcement in Sukhwinder Singh Sangha’s martyrdom program]. Ajit (Jalandhar). 13 November 1990. p. 7.
- ↑ "ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਖੇ ਬੀ.ਟੀ.ਐਫ ਚੀਫ ਸਮੇਤ 4 ਖਾੜਕੂ ਹਲਾਕ" [In an encounter near Tarn Taran 4 Kharkus dead with BTF chief]. Ajit (Jalandhar). 3 November 1990. pp. 1, 7.
- ↑ "ਲੈਫਟੀਨੈਟ ਜਨਰਲ ਸੰਘਾ ਦਾ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼" [Lt. General Sangha’s message to the Sikh community]. Punjabi Tribune. 23 October 1987. p. 8.
- ↑ "ਵਾਰਦਾਤਾਂ". Ajit. p. 7.
- ↑ "ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ" [Responsibility taken]. Ajit. 29 May 1988.
- ↑ "ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ". Ajit.
- ↑ "ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ". Ajit. 23 October 1988. p. 7.
- ↑ "Des Pardes - April 14 1989". www.panjabdigilib.org. Retrieved 2023-10-08.
- ↑ "'Not-so-deserving' beneficiaries". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2012-04-07. Retrieved 2024-03-29.
- ↑ "ਐਸ.ਪੀ. ਦੀ ਜੀਪ ਉਡਾ ਦਿੱਤੀ" [SP’s jeep is blown up]. Rozana Spokesman. 25 November 1990. p. 1.
- ↑ "Punjab Police - Martyrs-Gallery". punjabpolice.org. Retrieved 2023-08-23.