ਹਨੂਮਾਨ ਚਲੀਸਾ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਹਨੂਮਾਨ ਚਲੀਸਾ, ਭਗਵਾਨ ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਇੱਕ ਭਜਨ ਹੈ।[1][2] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਕਵੀ ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਅਉਧੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[1]

ਭਜਨ[ਸੋਧੋ]

ਦੋਹਾ

ਸ਼੍ਰੀਗੁਰੁ ਚਰਨ ਸਰੋਜ ਰਜ ਨਿਜ ਮਨੁ ਮੁਕੁਰੁ ਸੁਧਾਰਿ ।
ਬਰਨਉਂ ਰਘੁਬਰ ਬਿਮਲ ਜਸੁ ਜੋ ਦਾਯਕੁ ਫਲ ਚਾਰਿ ॥
ਬੁੱਧਿਹੀਨ ਤਨੁ ਜਾਨਿਕੇ, ਸੁਮਿਰੌਂ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ।
ਬਲ ਬੁਧਿ ਵਿਦ੍ਯਾ ਦੇਹੁ ਮੋਹਿ, ਹਰਹੁ ਕਲੇਸ਼ ਵਿਕਾਰ ॥

ਚੌਪਾਈ

ਜਯ ਹਨੁਮਾਨ ਜ੍ਞਾਨ ਗੁਨ ਸਾਗਰ । ਜਯ ਕਪੀਸ ਤਿਹੁੰ ਲੋਕ ਉਜਾਗਰ ॥੧॥
ਰਾਮ ਦੂਤ ਅਤੁਲਿਤ ਬਲ ਧਾਮਾ । ਅੰਜਨਿ ਪੁਤ੍ਰ ਪਵਨਸੁਤ ਨਾਮਾ ॥੨॥
ਮਹਾਬੀਰ ਵਿਕ੍ਰਮ ਬਜਰੰਗੀ । ਕੁਮਤਿ ਨਿਵਾਰ ਸੁਮਤਿ ਕੇ ਸੰਗੀ ॥੩॥
ਕੰਚਨ ਬਰਨ ਬਿਰਾਜ ਸੁਬੇਸਾ । ਕਾਨਨ ਕੁੰਡਲ ਕੁੰਚਿਤ ਕੇਸਾ ॥੪॥
ਹਾਥ ਬਜ੍ਰ ਅਰੁ ਧ੍ਵਜਾ ਬਿਰਾਜੇ । ਕਾਂਧੇ ਮੂੰਜ ਜਨੇਊ ਸਾਜੇ ॥੫॥
ਸ਼ੰਕਰ ਸੁਵਨ ਕੇਸਰੀ ਨੰਦਨ । ਤੇਜ ਪ੍ਰਤਾਪ ਮਹਾ ਜਗਵੰਦਨ ॥੬॥
ਵਿਦ੍ਯਾਵਾਨ ਗੁਨੀ ਅਤਿ ਚਾਤੁਰ । ਰਾਮ ਕਾਜ ਕਰਿਬੇ ਕੋ ਆਤੁਰ ॥੭॥
ਪ੍ਰਭੁ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸੁਨਿਬੇ ਕੋ ਰਸਿਯਾ । ਰਾਮ ਲਖਨ ਸੀਤਾ ਮਨਬਸਿਯਾ ॥੮॥
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਰੂਪ ਧਰਿ ਸਿਯਹਿ ਦਿਖਾਵਾ । ਬਿਕਟ ਰੂਪ ਧਰਿ ਲੰਕ ਜਰਾਵਾ ॥੯॥
ਭੀਮ ਰੂਪ ਧਰਿ ਅਸੁਰ ਸੰਹਾਰੇ । ਰਾਮਚੰਦ੍ਰ ਕੇ ਕਾਜ ਸਵਾਂਰੇ ॥੧੦॥
ਲਾਯ ਸਜੀਵਨ ਲਖਨ ਜਿਯਾਏ । ਸ਼੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰ ਹਰਸ਼ਿ ਉਰ ਲਾਏ ॥੧੧॥
ਰਘੁਪਤਿ ਕੀਨ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਬੜਾਈ । ਤੁਮ ਮਮ ਪ੍ਰਿਯ ਭਰਤਹਿ ਸਮ ਭਾਈ ॥੧੨॥
ਸਹਸ ਬਦਨ ਤੁਮ੍ਹਰੋ ਜਸ ਗਾਵੈ । ਅਸ ਕਹਿ ਸ਼੍ਰੀਪਤਿ ਕੰਠ ਲਗਾਵੈ ॥੧੩॥
ਸਨਕਾਦਿਕ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਦਿ ਮੁਨੀਸਾ । ਨਾਰਦ ਸਾਰਦ ਸਹਿਤ ਅਹੀਸਾ ॥੧੪॥
ਜਮ ਕੁਬੇਰ ਦਿਗਪਾਲ ਜਹਾਂ ਤੇ । ਕਵਿ ਕੋਵਿਦ ਕਹਿ ਸਕੇ ਕਹਾਂ ਤੇ ॥੧੫॥
ਤੁਮ ਉਪਕਾਰ ਸੁਗ੍ਰੀਵਹਿ ਕੀਨ੍ਹਾ । ਰਾਮ ਮਿਲਾਯ ਰਾਜ ਪਦ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥੧੬॥
ਤੁਮ੍ਹਰੋ ਮੰਤ੍ਰ ਬਿਭੀਸ਼ਣ ਮਾਨਾ । ਲੰਕੇਸ਼੍ਵਰ ਭਯੇ ਸਬ ਜਗ ਜਾਨਾ ॥੧੭॥
ਜੁਗ ਸਹਸ੍ਤ੍ਰ ਜੋਜਨ ਪਰ ਭਾਨੂ । ਲੀਲ੍ਯੋ ਤਾਹਿ ਮਧੁਰ ਫਲ ਜਾਨੂ ॥੧੮॥
ਪ੍ਰਭੁ ਮੁਦ੍ਰਿਕਾ ਮੇਲਿ ਮੁਖ ਮਾਹੀ । ਜਲਧਿ ਲਾਂਘਿ ਗਏ ਅਚਰਜ ਨਾਹੀ ॥੧੯॥
ਦੁਰ੍ਗਮ ਕਾਜ ਜਗਤ ਕੇ ਜੇਤੇ । ਸੁਗਮ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਤੇਤੇ ॥੨੦॥
ਰਾਮ ਦੁਆਰੇ ਤੁਮ ਰਖਵਾਰੇ । ਹੋਤ ਨ ਆਜ੍ਞਾ ਬਿਨੁ ਪੈਸਾਰੇ ॥੨੧॥
ਸਬ ਸੁਖ ਲਹੈ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਸਰਨਾ । ਤੁਮ ਰਕ੍ਸ਼ਕ ਕਾਹੂ ਕੋ ਡਰਨਾ ॥੨੨॥
ਆਪਨ ਤੇਜ ਸਮ੍ਹਾਰੋ ਆਪੈ । ਤੀਨੋਂ ਲੋਕ ਹਾਂਕ ਤੇ ਕਾਂਪੈ ॥੨੩॥
ਭੂਤ ਪਿਸ਼ਾਚ ਨਿਕਟ ਨਹਿ ਆਵੈ । ਮਹਾਬੀਰ ਜਬ ਨਾਮ ਸੁਨਾਵੈ ॥੨੪॥
ਨਾਸੈ ਰੋਗ ਹਰੇ ਸਬ ਪੀਰਾ । ਜਪਤ ਨਿਰੰਤਰ ਹਨੁਮਤ ਬੀਰਾ ॥੨੫॥
ਸੰਕਟ ਤੇ ਹਨੁਮਾਨ ਛੁਡਾਵੈ । ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਵਚਨ ਧ੍ਯਾਨ ਜੋ ਲਾਵੈ ॥੨੬॥
ਸਬ ਪਰ ਰਾਮ ਤਪਸ੍ਵੀ ਰਾਜਾ । ਤਿਨਕੇ ਕਾਜ ਸਕਲ ਤੁਮ ਸਾਜਾ ॥੨੭॥
ਔਰ ਮਨੋਰਥ ਜੋ ਕੋਈ ਲਾਵੈ । ਸੋਇ ਅਮਿਤ ਜੀਵਨ ਫਲ ਪਾਵੈ ॥੨੮॥
ਚਾਰੋਂ ਜੁਗ ਪਰਤਾਪ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ । ਹੈ ਪਰਸਿੱਧ ਜਗਤ ਉਜਿਯਾਰਾ ॥੨੯॥
ਸਾਧੁ ਸੰਤ ਕੇ ਤੁਮ ਰਖਵਾਰੇ । ਅਸੁਰ ਨਿਕੰਦਨ ਰਾਮ ਦੁਲਾਰੇ ॥੩੦॥
ਅਸ਼੍ਟ ਸਿੱਧਿ ਨੌ ਨਿਧਿ ਕੇ ਦਾਤਾ । ਅਸ ਬਰ ਦੀਨ ਜਾਨਕੀ ਮਾਤਾ ॥੩੧॥
ਰਾਮ ਰਸਾਯਨ ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਪਾਸਾ । ਸਦਾ ਰਹੋ ਰਘੁਪਤਿ ਕੇ ਦਾਸਾ ॥੩੨॥
ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਭਜਨ ਰਾਮ ਕੋ ਪਾਵੈ । ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੇ ਦੁਖ ਬਿਸਰਾਵੈ ॥੩੩॥
ਅੰਤਕਾਲ ਰਘੁਵਰਪੁਰ ਜਾਈ । ਜਹਾਂ ਜਨ੍ਮ ਹਰਿਭਕ੍ਤ ਕਹਾਈ ॥੩੪॥
ਔਰ ਦੇਵਤਾ ਚਿੱਤ ਨਾ ਧਰਈ । ਹਨੁਮਤ ਸੇਈ ਸਰ੍ਵ ਸੁਖ ਕਰਈ ॥੩੫॥
ਸੰਕਟ ਕਟੈ ਮਿਟੈ ਸਬ ਪੀਰਾ । ਜੋ ਸੁਮਿਰੈ ਹਨੁਮਤ ਬਲਬੀਰਾ ॥੩੬॥
ਜੈ ਜੈ ਜੈ ਹਨੁਮਾਨ ਗੁਸਾਈਂ । ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਹੁ ਗੁਰੁ ਦੇਵ ਕੀ ਨਾਈ ॥੩੭॥
ਜੋ ਸਤ ਬਾਰ ਪਾਠ ਕਰ ਕੋਈ । ਛੂਟਹਿ ਬੰਦਿ ਮਹਾ ਸੁਖ ਹੋਈ ॥੩੮॥
ਜੋ ਯਹ ਪੜ੍ਹੈ ਹਨੁਮਾਨ ਚਾਲੀਸਾ । ਹੋਯ ਸਿੱਧਿ ਸਾਖੀ ਗੌਰੀਸਾ ॥੩੯॥
ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਸਦਾ ਹਰਿ ਚੇਰਾ । ਕੀਜੈ ਨਾਥ ਹ੍ਰਿਦਯ ਮੰਹ ਡੇਰਾ ॥੪੦॥

ਦੋਹਾ
ਪਵਨ ਤਨਯ ਸੰਕਟ ਹਰਨ, ਮੰਗਲ ਮੂਰਤਿ ਰੂਪ । ਰਾਮ ਲਖਨ ਸੀਤਾ ਸਹਿਤ, ਹ੍ਰਿਦਯ ਬਸਹੁ ਸੁਰ ਭੂਪ ॥

ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ[ਸੋਧੋ]

ਸੁਪਰ ਕੈਸੇਟਸ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦੁਆਰਾ ੧੯੯੨ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਰਿਵਾਇਤੀ ਧੁਨੀ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰਿਹਰਨ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ[3][4] ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੂਪ ਜਲੋਟਾ, ਜਸਰਾਜ ਅਤੇ ਐਮ. ਐਸ. ਸੁੱਬਾਲਕਸ਼ਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. 1.0 1.1 Rambhadradas 1984, pp. 1–8. Archived 2014-02-03 at the Wayback Machine.
  2. "Hanuman Chalisa in digital version". The Hindu Business Line. 26 February 2003. Retrieved 2011-06-25.
  3. 3.0 3.1 Nityanand Misra 2015, pp. 199–212.
  4. https://www.youtube.com/watch?v=AETFvQonfV8

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ[ਸੋਧੋ]