ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ
ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ | |
|---|---|
 | |
 11th Peshwa of Maratha Empire | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 5 December 1773 – 1774 | |
| ਮੋਨਾਰਕ | Rajaram II |
| ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | Narayanrao |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਮਾਧਵਰਾਓ ਨਾਰਾਇਣ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | 18 ਅਗਸਤ 1734 Satara |
| ਮੌਤ | 11 ਦਸੰਬਰ 1783 (ਉਮਰ 49) Kopargaon |
| ਕੌਮੀਅਤ | Indian |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | Anandibai |
| ਸੰਬੰਧ | Balaji Baji Rao (brother) |
| ਬੱਚੇ |
|
| ਮਾਪੇ | |
| ਰਿਹਾਇਸ਼ | Shaniwarwada, Pune, Maratha Empire |
| ਪੇਸ਼ਾ | Peshwa |
ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਭੱਟ (ਅਰਥਾਤ ਰਾਘੋ ਬਲਾਲ ਜਾਂ ਰਾਘੋ ਭਰਾੜੀ) (18 ਅਗਸਤ 1734 - 11 ਦਸੰਬਰ 1783) 1773 ਤੋਂ 1774 ਤੱਕ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ 11ਵਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਸੀ। ਸੰਨ 1769 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਗਵਰਨ ਵੀ ਸੀ।[1]
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਭੱਟ, ਜਿਸ ਨੂੰ "ਰਘੋਬਾ", "ਰਘੋਬਾ ਦਾਦਾ" ਅਤੇ "ਰਾਘੋ ਭਰਾਰੀ" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਨਾ ਸਾਹਿਬ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀਰਾਓ (ਪਹਿਲੇ) ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਕਾਸ਼ੀਬਾਈ ਸੀ। ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦਾ ਜਨਮ ੮ ਦਸੰਬਰ ੧੭੩੪ ਨੂੰ ਸਤਾਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਹੂਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਚਪਨ ਸਤਾਰਾ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ, ਮਸਤਾਨੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਓ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਪਹਿਲਾ ਸੀ।
ਮਰਾਠਾ ਜਿੱਤਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। 1753-1755 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਜਾਟ ਨਾਲ ਇੱਕ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਲਮਗੀਰ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਠਪੁਤਲੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।[2]
ਦੂਜੀ ਉੱਤਰੀ ਮੁਹਿੰਮ (1757-1758)
[ਸੋਧੋ]1756 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਾਨਾ ਸਾਹਿਬ ਪੇਸ਼ਵਾ, ਰਾਗੂਨਾਥਰਾਓ, ਸਿਧੋਜਿਰਜੇ ਘਰਗੇ-ਦੇਸਾਈ-ਦੇਹਮੁਖ, ਮਲਹਾਰਰਾਓ ਹੋਲਕਰ ਅਤੇ ਦੱਤਾਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਮਰਾਠੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਫਗਾਨ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣਗੇ। ਨਾਨਾ ਸਾਹਿਬ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੇ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਕਮਾਨ ਰਾਗੂਨਾਥਰਾਓ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਮਲਹਾਰਰਾਓ ਹੋਲਕਰ ਨੂੰ ਰਾਗੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਮਲਹਾਰਰਾਓ ਹੋਲਕਰ ੧੭੫੬ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੰਦੌਰ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ੧੭੫੬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਰਾਗੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ।[3] [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਰੀਜੈਂਸੀ
[ਸੋਧੋ]1761 ਵਿੱਚ ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਾ ਦੀ ਹਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਨਾਸਾਹਿਬ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ (ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ) ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਨਾਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਵੇਲੇ ਮਾਧਵਰਾਓ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਰੀਜੈਂਟ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਾਧਵਰਾਓ ਦੇ ਹੱਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਘੋਦੇਗਾਓਂ ਵਿਖੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਹ ਮਾਧਵਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਰੀਜੈਂਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ।
ਮੌਤ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਬਾਜੀਰਾਓ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਰਦਾਰ ਸੰਤਾਜੀਰਾਓ ਵਾਬਲ ਦੇ ਘਰ ਕੋਪਰਗਾਓਂ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ੧੧ ਦਸੰਬਰ ੧੭੮੩ ਨੂੰ ਕੋਪਰਗਾਓਂ ਵਿਖੇ ਅਗਿਆਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਚਿਮਾਜੀ ਰਾਓ ਦੂਜੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਾਓ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਨੇ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਮਾਧਵ ਰਾਓ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਾਨਾ ਫਡਨਵੀਸ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮੁਖੀ ਦੌਲਤ ਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ ਨੇ ਚਿਮਾਜੀ ਰਾਓ ਅਤੇ ਬਾਜੀ ਰਾਓ II ਨੂੰ ਕਠਪੁਤਲੀ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[4]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Indian History Congress (1966). Proceedings. Vol. 28. Retrieved 11 February 2019.
- ↑ Sarkar, Jadunath (1934). Fall of the Mughal Empire Vol. 2. C. Sarkar & Sons, LD. pp. 154–157, 189–193.
- ↑ Sarkar, Jadunath (1934). Fall of the Mughal Empire Vol. 2. C. Sarkar & Sons, LD. pp. 154–157, 189–193.
- ↑ The Asiatic Journal and Monthly Register for British and Foreign India, China, and Australia, Volume 10. Parbury, Allen, and Company. 1833. p. 22.