ਨੌ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਹਵੇਲੀ
نو نہال سنگھ حویلی | |
 The haveli's northwest façade is lavishly decorated. | |
 | |
| 31°34′46″N 74°18′39″E / 31.5795161°N 74.3109558°E | |
| ਸਥਾਨ | Lahore, Punjab, Pakistan |
|---|---|
| ਕਿਸਮ | Haveli |
ਨੌ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਹਵੇਲੀ (ਉਰਦੂ / Punjabi: نو نہال سنگھ حویلی) ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਹਵੇਲੀ ਹੈ। 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਦੇ ਸਿੱਖ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੀ ਇਹ ਹਵੇਲੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਉੱਤਮ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[1] ਅਤੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਸਿੱਖ ਜੁਗ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਮੌਲਿਕ ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।[2]
ਸਥਾਨ[ਸੋਧੋ]
ਹਵੇਲੀ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੋਰੀ ਗੇਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਹਵੇਲੀ ਭੱਟੀ ਗੇਟ ਅਤੇ ਲੋਹਾਰੀ ਗੇਟ ਦੇ ਵੀ ਨੇੜੇ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਹਵੇਲੀ 1830 ਜਾਂ 1840 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਲਈ[3] ਉਸਦੇ ਦਾਦੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨੀ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਬਣਵਾਈ ਗਈ ਸੀ।[2] ਮਹਿਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਨਿਵਾਸ ਸੀ।[3] ਹਵੇਲੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੇ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।[4]
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ[ਸੋਧੋ]
ਹਵੇਲੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਆਇਤਾਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹੈ। ਸਾਹਮਣਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਾਸਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਵਾਲਾ ਹਿੱਸਾ ਕਾਂਗੜਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ,[1] ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।[5]
ਬੁੱਤਕਾਰੀ ਇੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀਝਰੋਖਾ ਬਾਲਕੋਨੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਗੋਲ ਅੱਧਾ ਗੁੰਬਦ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੈ,[2] ਜਿਸ ਨੂੰ ਝਰੋਖਾ-ਏ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਥੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਦੇ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਸੀ।[2] ਝਰੋਖੇ ਵਿੱਚ 5 ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਡਾਟ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਛੀ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਤੋਤਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹਮਣੇ-ਤੋਂ ਦਿਖਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।[2] ਪੰਛੀ ਮਨੁੱਖ ਫਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਵਰਣਨ ਵਰਗੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਹਿੰਦੂ ਗਰੁੱੜ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[2] ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਅਧਾਰ ਇੱਕ ਸੱਪ ਜਿਹੇ ਚਿੱਤਰ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ ਨਾਗ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।[2] ਝਰੋਖਾ-ਏ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਝਰੋਖੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਹਵੇਲੀ ਦਾ ਝਰੋਖਾ ਇੱਕ ਫੁੱਲਦਾਰ ਚੌਂਕੀ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[1]
ਇਮਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਸਮੈਂਟ ਹੈ।[5] ਚੌਥੀ ਮੰਜ਼ਲ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਕਮਰਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਰੰਗ ਮਹਿਲ,[5] ਜਾਂ ਵਿਕਲਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹੱਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸਕ੍ਰੀਨਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਆਇਆ ਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[1] ਬਾਕੀ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਚੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਨਿਵਾਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿਲੇ ਦੀ ਦਿੱਖ ਦੇਣ ਲਈ ਢਾਂਚੇ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।[4]
ਹਵੇਲੀ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਅਤੇ ਕੱਚ ਨਾਲ ਜੜੀ ਹੋਈ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਛੱਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ-ਮੋਟਿਫ ਵੀ ਹਨ।[5] ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਮਸਨੂਈ ਡਾਟਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 18 ਇੰਚ ਗੁਣਾਂ 18 ਇੰਚ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਹੈ।[5] ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨੀ, ਸੁਨ੍ਹੀਰਿਮ, ਲਾਲ, ਅਤੇ ਸੰਤਰੀ ਭਾਰੂ ਹਨ।[5] ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗ ਨੂੰ ਵੀ ਤਰਾਸ਼ੀ ਹੋਈ ਲੱਕੜ, ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਕੰਮ, ਅਤੇ ਫੁੱਲਦਾਰ ਕੰਧ-ਚਿਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[5]
ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦੋ ਮੰਜ਼ਲਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਹੜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ - ਜਿਸ ਦਾ ਹੇਠਲਾ ਪੱਧਰ ਉਦੋਂ ਕਲਈ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।[6] ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾਪਲਾਜ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਮਯਾਦਾਨ ਕਾ ਭੈਈਯਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[1][3]
ਗੈਲਰੀ[ਸੋਧੋ]
-
ਹਾਵੇਲੀ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਹੜਾ -
ਹਵੇਲੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਝਰੋਖਾ-ਏ-ਦਰਸ਼ਨ -
ਹਵੇਲੀ ਦੀ ਛੱਤ ਦੇ ਉੱਪਰ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਲ -
ਹਾਵੇਲੀ ਵਿਚਲੇ ਕਮਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। -
ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼
.jpg)
.jpg)
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Hashid. "Haveli Nau Nihal Singh: Searching for Vernacular in Lahore". UNESCO. Archived from the original on 25 ਦਸੰਬਰ 2018. Retrieved 8 October 2017.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 ਮੁਫਤ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ. ਹਵੇਲੀ ਨੌਨਹਿਲ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਆਰਟ ਵਿੱਟਕਰ ਵਿੱਚ ਐਸ.ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ .. " https://www.thefreelibrary.com/Hindu+symbolism+in+sikh+art+brickwork+in+Haveli+Naunihal+Singh.- ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਕਤੂਬਰ 08 2017 a0389937207
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Shujrah, Mahnaz (20 June 2016). "In the Heart of Lahore: Nau Nihal Singh Haveli". Youlin Magazine. Retrieved 8 October 2017.
- ↑ 4.0 4.1 Latif, SM (1892). Lahore: Its History, Architectural Remains and Antiquities: With an Account of Its Modern Institutions, Inhabitants, Their Trade, Customs, &c. Printed at the New Imperial Press.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 "Haveli of Nau Nihal Singh". Lahore Sites of Interest. U of Alberta. Archived from the original on 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019. Retrieved 8 October 2017.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 6.0 6.1 Bansal, Bobby Singh (2015). Remnants of the Sikh Empire: Historical Sikh Monuments in India & Pakistan. Hay House. ISBN 9789384544935. Retrieved 8 October 2017.