ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ (18 ਵੀਂ ਸਦੀ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ II ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਸੀ।[1][2] ਉਹ ਵਾਰ (ਲੋਕ ਗੀਤ) ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][4]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਆਲਮ ਸਿੰਘ ਨਚਨਾ ਦਾ ਭਰਾ ਸੀ।[5] ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ (ਕਚਹਿਰੀ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[5]
ਵਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਵਿਸਾਖੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[6] ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਿਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ' ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤ ਜੀ ਕੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਕੀ' ਹੈ।[6][7] ਸਿੱਖ ਰੈਫਰੈਂਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਵਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ, ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵਾਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7] ਸਮੁੱਚੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ 28 ਪਉੜੀਆਂ ( ਪਉੜੀਆਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਬਦ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਪਉੜੀਆਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਉਸਤਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[7] ਪੂਰੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ (ਸੰਗਤ) ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ।[7] ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦੇਵਤਾ ਕਾਲਿਕਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[7] ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪੂਰਵਜ ਗੁਰੂ ਹਰ ਰਾਏ, ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (ਦੋਵੇਂ ਪਉੜੀ 22) ਅਤੇ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਪਉੜੀ 23) ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[7] ਅੰਤਮ ਪਉੜੀਆਂ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਗੁਣਗਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[7] ਰਚਨਾ "ਹਿੰਦੀਕ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬੀ" ਵਿੱਚ ਰਚੀ ਗਈ ਸੀ।[7]
ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1708 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੰਧ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[8] ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਥਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ 150 ਸਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਜੀਉਂਦਾ ਰਿਹਾ[8] ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਖਤਵਾੜੀ ਧਰਮਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [8]
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤ ਜੀ ਕੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਕੀ – ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਾਰ[9][10]
- ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ [10]
- ਬਾਰਹਮਾਹਾ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ - ਰਾਮ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਭਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੇਮੇਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਸਨ। 1708 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।[9]
- ਪਿਆਰੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਵਿਆਖਿਆ[9]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000019-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001A-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001B-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 5.0 5.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001D-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 6.0 6.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001E-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001F-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000020-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000021-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 10.0 10.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000022-QINU`"'</ref>" does not exist.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.