ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ (18 ਵੀਂ ਸਦੀ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ II ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਸੀ।[1][2] ਉਹ ਵਾਰ (ਲੋਕ ਗੀਤ) ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][4]
ਜੀਵਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਉਹ ਆਲਮ ਸਿੰਘ ਨਚਨਾ ਦਾ ਭਰਾ ਸੀ।[5] ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ (ਕਚਹਿਰੀ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[5]
ਵਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਉਹ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਵਿਸਾਖੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[6] ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਿਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ' ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤ ਜੀ ਕੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਕੀ' ਹੈ।[6][7] ਸਿੱਖ ਰੈਫਰੈਂਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਵਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ, ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵਾਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7] ਸਮੁੱਚੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ 28 ਪਉੜੀਆਂ ( ਪਉੜੀਆਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਬਦ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਪਉੜੀਆਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਉਸਤਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[7] ਪੂਰੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ (ਸੰਗਤ) ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ।[7] ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦੇਵਤਾ ਕਾਲਿਕਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[7] ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪੂਰਵਜ ਗੁਰੂ ਹਰ ਰਾਏ, ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (ਦੋਵੇਂ ਪਉੜੀ 22) ਅਤੇ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਪਉੜੀ 23) ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[7] ਅੰਤਮ ਪਉੜੀਆਂ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਗੁਣਗਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[7] ਰਚਨਾ "ਹਿੰਦੀਕ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬੀ" ਵਿੱਚ ਰਚੀ ਗਈ ਸੀ।[7]
ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ[ਸੋਧੋ]
ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1708 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੰਧ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[8] ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਥਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ 150 ਸਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਜੀਉਂਦਾ ਰਿਹਾ[8] ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਖਤਵਾੜੀ ਧਰਮਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [8]
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]
- ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤ ਜੀ ਕੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਕੀ – ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਾਰ[9][10]
- ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ [10]
- ਬਾਰਹਮਾਹਾ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ - ਰਾਮ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ, ਭਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੇਮੇਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਸਨ। 1708 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।[9]
- ਪਿਆਰੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਵਿਆਖਿਆ[9]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Sri Dasam Granth: Facts Beyond Doubt (1st ed.). Malaysia: Sri Guru Granth Sahib Academy. 2021. pp. 302–304. ISBN 9781527282773.
- ↑ Singh, Harbans. The Encyclopedia of Sikhism. Vol. 2: E-L. Punjabi University, Patiala. pp. 139–140.
- ↑ Kaur, Gurnam (1995). Sikh Value System and Social Change. Publication Bureau, Punjabi University, Patiala. p. 89. ISBN 9788173801341.
- ↑ Takhar, Opinderjit Kaur; Jakobsh, Doris R. (2023). Global Sikhs: Histories, Practices and Identities. Routledge Critical Sikh Studies. Taylor & Francis. ISBN 9781000847352.
23. Vars are long poems written by Bhai Gurdas. The first 40 vars are written by Bhai Gurdas who was contemporary to the early Gurus. But the 41st var is written, in the opinion of McLeod, by another Gurdas who had written it the eighteenth century. It is likely that information about the eighteenth century sangats of Bihar comes from Gurdas Il. McLeod, Dictionary, 212.
- ↑ 5.0 5.1 Sri Dasam Granth: Facts Beyond Doubt (1st ed.). Malaysia: Sri Guru Granth Sahib Academy. 2021. pp. 302–304. ISBN 9781527282773.
- ↑ 6.0 6.1 Sri Dasam Granth: Facts Beyond Doubt (1st ed.). Malaysia: Sri Guru Granth Sahib Academy. 2021. pp. 302–304. ISBN 9781527282773.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 Singh, Harbans. The Encyclopedia of Sikhism. Vol. 2: E-L. Punjabi University, Patiala. pp. 139–140.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Sri Dasam Granth: Facts Beyond Doubt (1st ed.). Malaysia: Sri Guru Granth Sahib Academy. 2021. pp. 302–304. ISBN 9781527282773.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Sri Dasam Granth: Facts Beyond Doubt (1st ed.). Malaysia: Sri Guru Granth Sahib Academy. 2021. pp. 302–304. ISBN 9781527282773.
- ↑ 10.0 10.1 Singh, Harbans. The Encyclopedia of Sikhism. Vol. 2: E-L. Punjabi University, Patiala. pp. 139–140.