ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ
ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ (Alakh Niranjan; अलख निरंजन) ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਨਾਥ ਯੋਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਸਵੈ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਤਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਲਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਜਿਹੜਾ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ (ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ)" ਅਤੇ ਨਿਰੰਜਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਪੌਟ ਫਰੀ" ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ।
ਮੂਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਅਲਖਸ਼ਯ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਉਹ ਜਿਸਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ"[1]
ਯੋਗ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ
[ਸੋਧੋ]ਅਲਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਏ-ਲਖਸ਼ਣਾ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ (ਲਖਸ਼ਣਾ) ਜਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰੇ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਗੁਣ ਰਹਿਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਜਾਂ ਨਿਰਗੁਣ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਵਤਾਸ਼ਵੇਤਾਰਾ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਉਪਜੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੋਗ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਯੋਗਾ, ਵੇਦਾਂਤਿਕ ਏਕਾਦਸ਼ਵਾਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਸਤਿ-ਚਿਤ-ਆਨੰਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। - ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ, ਕਿ ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਲਈ ਨਾਅਰਾ ਜਾਂ ਉਤਸਾਹਿਤ ਪੁਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਤਸੀੇਂਦਰਨਾਥ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਮਤਸੀੇਂਦਰ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਆਦਿਨਾਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾਥ ਯੋਗ ਪੰਥ ਦੇ 'ਦੂਜੇ ਗੁਰੂ ' ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨਾਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ "ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ ਮੁਰਮੁ" ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯੋਗਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮਹਾਯੋਗੀ ਗੋਰਖਨਾਥ , ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੋਰਕਸ਼ਨਾਥ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਿਕਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਨਾਥ ਯੋਗ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਹ ਗੋਰਖਨਾਥ ਅਤੇ ਮਤਸੀੇਂਦਰਨਾਥ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ-ਪਛਾਣੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਯਾ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ।
ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹਠ ਯੋਗ ਅਤੇ ਤੰਤਰ ਪੰਥ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਾਥ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੋਰਖਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਮਹਾਨ ਯੋਗੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ' ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਮ ਬਣ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਨਾਨਕ ਨੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ।
- ਗੁਰੂ ਮਤਸੀੇਂਦਰਨਾਥ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ: ਕੌਲਯੋਗਿਨੀ ਤੰਤਰ ।
- ਗੁਰੂ ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਗੋਰਖਸ਼ਾ ਸੰਹਿਤਾ, ਯੋਗ-ਬੀਜ ਹਨ।
- ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਆਦੇਸ਼ ਆਦੇਸ਼ - ਜਦੋਂ ਵੀ ਯੋਗੀ ਜਾਂ ਨਾਥ-ਯੋਗੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ "ਆਦੇਸ਼-ਆਦੇਸ਼!" ਨਾਲ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੋਰਕਸ਼ਨਾਥ ਮਹਾਯੋਗੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ:
- ਆਤ੍ਮੇਤੁ ਪਰਮਾਤ੍ਮੇਤਿ ਜੀਵਾਤਮੇਤਿ ਵਿਕਾਰਣੇ
- ਤ੍ਰਯਾਣਾਮ੍ ਏਕ੍ਯ-ਸਮ੍ਸ਼ੁਤਿਰ੍ ਅਸਦੇਸ ਇਤਿ ਕੀਰ੍ਤਿਤਾਹ
- ਸਾਡੇ ਸਾਪੇਖਿਕ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਤਮਾ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
- ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਇੱਕ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਆਦੇਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੋਗੀ ਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਸਧਾਰਨ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ, "ਆਦੇਸ਼-ਆਦੇਸ਼!" ਇਹ ਇੱਕ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਾਰੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਸੱਚ ਹੈ।
ਫਿਲਮ ਅਨੁਕੂਲਨ
[ਸੋਧੋ]ਅਲਖ ਨਿਰੰਜਨ ਨੂੰ 1940, 1950 ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਬਾਬੂਭਾਈ ਮਿਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਢਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Revised and enlarged edition of Prin. V. S. Apte's the practical Sanskrit-English Dictionary". dsal.uchicago.edu. Archived from the original on 11 December 2012. Retrieved 6 June 2022.