ਅਘੋਰ ਪੰਥ
ਅਘੋਰ ਪੰਥ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: (ਦੇਵਨਾਗਰੀ) अघोर)[1] ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਪ੍ਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪਾਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਘੋਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਪੰਥ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਦੇ ਕਾਲ ਬਾਰੇ ਹੁਣੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਪਾਲਿਕ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਸਮਾਨ ਮੰਣਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਧਰਮ ਸ਼ੈਵ (ਸ਼ਿਵ ਸਾਧਕ) ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਵਚਿੱਤਰ ਸੁਭਾਅ, ਇੱਕਾਂਤਪ੍ਰਿਅਤਾ ਅਤੇ ਰਹਸਿਅਮੈ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਉੱਘੇ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਲਿਪਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਉਂਨਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਉਤਪੱਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਅਘੋਰ ਪੰਥ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪ ਅਘੋਰ ਪੰਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਵਧੂਤ ਭਗਵਾਨ ਦਤਾਤਰੇਆ ਨੂੰ ਵੀ ਅਘੋਰਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਵਧੂਤ ਦਤਾਤਰੇਆ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਵੀ ਮੰਣਦੇ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮੁਤਾਬਕ ਬ੍ਰਹਿਮਾ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਇਸ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਸਥੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੱਤਾਤਰੇਆ ਜੀ ਨੇ ਅਵਤਾਰ ਲਿਆ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਕਿਨਾਰਾਮ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸ਼ਿਵ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਣ ਹਨ ਅਤੇ ਜੜ, ਚੇਤਨ ਸਮਸਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਸ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਾਧ ਕਰ ਅਤੇ ਜੜ-ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨ ਕਰ ਮੋਕਸ਼ (ਮੁਕਤੀ) ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾ
[ਸੋਧੋ]ਅਘੋਰ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਮੁੱਖਤ: ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਜਨ ਥਾਂਵਾਂ ’ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਥੀ ਸਾਧਨਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਆਪ ਦੇ ਅਸਤੀਤਵ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਘੋਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮੁਤਾਬਕ ਅਘੋਰ ਸ਼ਬਦ ਮੂਲਤ: ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਅ' ਅਤੇ 'ਘੋਰ' ਨੂੰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਘੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ ਅਰਥਾਤ ਸਹਿਜ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਜੰਮਜਾਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਘੋਰ ਅਰਥਾਤ ਸਹਿਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਕ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਿਵੇਂ ਉਹ ਅੰਤਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੁਰਾਈਆਂ ਅਤੇ ਅਸਹਿਜਤਾਵਾਂ ਘਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਪਰਕਿਰਤੀ ਯਾਨੀ ਅਘੋਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ। ਅਘੋਰ ਸਾਧਨੇ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਸਹਿਜ ਅਤੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਮੂਲ ਰੂਪ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣ ’ਤੇ ਹੀ ਮੋਕਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਸਾਧਕ ਸਮਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਲਈ ਨਰ ਮੁੰਡਾਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਾਓਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਰ ਮੁੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪਾਤਰ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਿਤਾ ਦੇ ਭਸਮ ਦਾ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਲੇਪਨ ਅਤੇ ਚਿਤਾਗਨੀ ’ਤੇ ਭੋਜਨ ਪਕਾਨਾ ਇਤਆਦਿ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਕਾਰਜ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਨਜਰ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਭੇਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਰਥਾਤ ਮਹਲ ਜਾਂ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹੈ।
ਥਾਂਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਵਾਰਾਣਸੀ ਜਾਂ ਕਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਘੋਰ ਸਥਾਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੰਣਦੇ ਹਨ। ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਨਗਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਵੱਖਰਾ ਅਘੋਰ ਸਾਧਕਾਂ ਨੇ ਤਪਸਿਆ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਾਬਾ ਕੀਨਾਰਾਮ ਦਾ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੀਰਥ ਵੀ ਹੈ। ਕਾਸ਼ੀ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦਾ ਗਿਰਨਾਰ ਪਰਬਤ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਅਵਧੂਤ ਭਗਵਾਨ ਦੱਤਾਤਰੇਆ ਦੇ ਤਪਸਿਆ ਸਥਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।
ਆਦਮਖੋਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਦੇ ਸਾਧਕ ਮ੍ਰਿਤਕ ਮਾਸ ਖਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਉੱਘੇ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾ ਮਾਸ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਅਛੂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਅਘੋਰ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਉਦਰਸਥ ਕੇ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਤ ਮਾਸ ਖਾਉਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਦਰਸ਼ੀ ਨਜਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਮਾਨਸ ਵਿੱਚ ਅਘੋਰ ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕ ਭਰਾਂਤੀਆ ਅਤੇ ਰਹੱਸ ਕਥਾਵਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਅਘੋਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਭ ਭਰਾਂਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰਕੇ ਇਸ ਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਾਰਕਿਕ ਢ਼ੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।