ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਕਾਸਮੀ
| ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਕਾਸਮੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 20 ਦਸੰਬਰ 1950 ਦਰਭੰਗਾ, ਬਿਹਾਰ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 8 ਜੁਲਾਈ 2021 (ਉਮਰ 70) ਅਲੀਗੜ੍ਹ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ |
| ਮੁੱਖ ਰੁਚੀ(ਆਂ) | ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ, ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਨਾ |
| ਮੁੱਖ ਰਚਨਾ(ਵਾਂ) | ਦ ਕ੍ਰਿਟਿਸਿਜ਼ਮ ਆਫ ਪੋਇਟਰੀ, ਨਾਵਲ ਕਾ ਫ਼ਨ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | |
| Awards |
|
ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਕਾਸਮੀ (20 ਦਸੰਬਰ 1950 – 8 ਜੁਲਾਈ 2021) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਡੀਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਰਟਸ ਦੀ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿਚ ਉਹ "ਤਹਿਜ਼ੀਬ-ਉਲ-ਅਖਲਾਕ" ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸਨ ਅਤੇ "ਦ ਕ੍ਰਿਟਿਸਿਜ਼ਮ ਆਫ ਪੋਇਟਰੀ" ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਡਵਰਡ ਮੋਰਗਨ ਫੋਰਸਟਰ ਦੇ "ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੂ" ਦਾ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ "ਨਾਵਲ ਦਾ ਮਜ਼ਾ" ਵਜੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2009 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕਾਸਮੀ ਦਾਰੁਲ ਉਲੂਮ ਦੇਵਬੰਦ, ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1996 ਤੋਂ 1999 ਦਰਮਿਆਨ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਕਾਸਮੀ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਦਸੰਬਰ 1950 ਨੂੰ ਦਰਭੰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਦਰੱਸਾ ਕਾਸਿਮ ਅਲ-ਉਲਿਮ ਹੁਸੈਨਿਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਦਰਸ-ਏ-ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਵਿਖੇ ਦਾਰੁਲ ਉਲੂਮ ਦੇਵਬੰਦ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਏ.ਐਮ.ਯੂ.) ਤੋਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1973 ਅਤੇ 1975 ਵਿਚ ਬੀਏ ਅਤੇ ਐਮਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਜ਼ਰ ਸ਼ਾਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[2]
ਕਾਸਮੀ 1976 ਵਿੱਚ ਏ.ਐਮ.ਯੂ. ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣੇ ਅਤੇ 1984 ਵਿੱਚ ਰੀਡਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਲਈ ਦੋ ਕੋਰਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਕਲਨ ਕੀਤਾ।[1] 1993 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[1] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1975 ਅਤੇ 1976 ਦੌਰਾਨ 'ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਪਤ੍ਰਿਕਾ' ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1976 ਤੋਂ 1980 ਤੱਕ ਦੋ ਮਾਸਿਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਅਲਫਾਜ਼, ਅਲੀਗੜ੍ਹ' ਦੇ ਮੁੱਖ-ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1983 ਤੋਂ 1985 ਦਰਮਿਆਨ ਉਹ 'ਇਨਕਾਰ' ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਰਹੇ। 1996 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਤਹਿਜ਼ੀਬ-ਉਲ-ਅਖਲਾਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਏ। ਉਹ 1998 ਤੋਂ 2003 ਤੱਕ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਉਸਨੇ 16 ਜੂਨ 1996 ਤੋਂ 15 ਜੂਨ 1999 ਤੱਕ ਏ.ਐਮ.ਯੂ. ਦੇ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[3] ਉਸਨੇ ਏ.ਐਮ.ਯੂ. ਆਰਟਸ ਫੈਕਲਟੀ ਦੇ ਡੀਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[4] ਮੁਜਾਵੀਰ ਹੁਸੈਨ ਰਿਜ਼ਵੀ, ਜੋ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਨ, ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ "ਕਲਮ ਦਾ ਪਿਤਾ" (ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ) ਕਿਹਾ।
ਕਾਸਮੀ ਨੂੰ ਗੋਪੀ ਚੰਦ ਨਾਰੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਫਾਰੂਕੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥੰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[5] ਉਸਨੂੰ 1980 ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਉਰਦੂ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ 1987 ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਉਸਨੂੰ 2009 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਗਾਲਿਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[5][6] 8 ਜੁਲਾਈ 2021 ਨੂੰ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[4] ਤਾਰਿਕ ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਦੱਸਿਆ।[7]
ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਕਾਸਮੀ ਨੇ ਐਡਵਰਡ ਮੋਰਗਨ ਫੋਰਸਟਰ ਦੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੂ ਦਾ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ਕਾ ਫਨ ਵਜੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਕਸੀਰਤ-ਏ ਤਾਇਬੀਰ, ਮਸ਼ਰੀਕੀ ਸ਼ੇਰੀਅਤ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਤੰਕੀਦ ਦੀ ਰਿਵਾਇਤ, ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਤੰਕੀਦ (ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ) ਅਤੇ ਤਖਲੀਕੀ ਤਜ਼ਰੂਬਾ ਲਿਖੀਆਂ।[8] ਜਨਵਰੀ 2010 ਵਿੱਚ, ਕਾਸਮੀ ਦੇ 125 ਖੋਜ ਲੇਖ ਸਨ।[9] ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੰਕਲਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਆਜ਼ਾਦੀ ਕੇ ਬਾਅਦ ਉਰਦੂ ਤਨਜ਼-ਓ-ਮਿਜ਼ਾਨ
- ਮਸ਼ਰਿਕ ਕੀ ਬਾਜ਼ੀਫ਼ਤ: ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ 'ਅਸਕਰੀ ਕੇ' ਵਾਲੇ ( ਪੂਰਬ ਦੀ ਰਿਕਵਰੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ ਅਸਕਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ) ਤੋਂ
- ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ, ਸ਼ਾਕੀਅਤ ਔਰ ਅਦਬੀ ਕਾਦਰ-ਓ-ਕਮਤ ( ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ, ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਮਹੱਤਤਾ )
- ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ: ਸ਼ਕੀਹੀਅਤ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਰੀ ( ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ : ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ )
ਹਵਾਲਾ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4
{{citation}}: Empty citation (help) - ↑ Qasmi 2013.
- ↑ "Former chairpersons of the AMU's Urdu department". amu.ac.in. Retrieved 8 July 2021.
- ↑ 4.0 4.1 "اردو کے نامور نقاد پروفیسر ابوالکلام قاسمی کا انتقال" [Famous Urdu critic Professor Abul Kalam Qasmi passes away]. Baseerat Online. 8 July 2021. Archived from the original on 8 ਜੁਲਾਈ 2021. Retrieved 8 July 2021.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 5.0 5.1 "پروفیسر ابو الکلام قاسمی کو ساہتیہ اکادمی انعام" [Professor Abul Kalam awarded the Sahitya Akademi Award]. Urdu Voice of America (in ਉਰਦੂ). 6 January 2010. Retrieved 8 July 2021.
- ↑ "Awards". Milli Gazette. 17 December 2013. Retrieved 9 July 2021.
- ↑ "AMU MOURNS DEMISE OF PROF ABUL KALAM QASMI". Aligarh Muslim University. 9 July 2021. Retrieved 9 July 2021.
- ↑ "Books by Abul Kalam Qasmi". WorldCat. Retrieved 8 July 2021.
- ↑ "AMU honours its award winning faculty". Ummid. 2 January 2010. Retrieved 8 July 2021.