ਅਲਵਰ ਕਿਲ੍ਹਾ
ਬਾਲਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਲਵਰ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅਲਵਰ ਦਾ ਇੱਕ ਕਿਲਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਅਲਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅਰਾਵਲੀ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।[2] ਕਿਲ੍ਹਾ 5 kilometres (3.1 mi) ਲੰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 kilometres (0.93 mi) ਚੌੜਾ। ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 928 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1492 ਵਿਚ ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਅਲਾਵਲ ਖਾਨ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਬਲੀਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਲਾ ਕਿਲਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬੜੌਦਾ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੂਰਬੀ ਖਾਨਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜੋ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ. ਇਸਨੂੰ 1521 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹਸਨ ਖਾਨ ਮੇਵਾਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਅਗਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੁਗਲਾਂ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਜਾਟ ਸ਼ਾਸਕ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਲਵਰ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਾਸਕ ਮਹਾਰਾਓ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਇਸ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਰਮਦਾ, ਤਾਪੀ, ਗਿਰਨਾ ਬੇਸਿਨ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਵੱਸਣ ਲਈ ਢੁਕਵੀਆਂ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਾਹੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ਅਰਵਾਲੀ ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਮੇਵਾਦ ਮੇਵਾੜ ਅਤੇ ਮਾਰਵਾ ਮਰਵਾੜ ਨੂੰ ਵੰਡੀ ਗਈ।
ਸ਼ਿਰਪੁਰ, ਧੂਲੇ, ਤਾਪੀ ਅਤੇ ਗਿਰਨਾ ਨਦੀਆਂ, ਅਤੇ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਤਪੁਤਾਡਾ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਪਿਟਲਖੋਰਾ ਤੱਕ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਪਟਨਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਪਿਟਲਖੋਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਦੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ। ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤ ਆਂਦੀਰਖੇੜਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗਿਰਨਾ ਬੈਂਕ ਬੇਸਿਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅੱਜ ਦੇ ਗੌਤਲਾ ਸੈੰਕਚੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰੰਜਨਗਾਂਵ ਤੱਕ ਪਰਵਾਸ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਫੈਲਾਏ ਗਏ।
ਕਛਵਾਹਾ ਰਾਜਪੂਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਰਖੇੜਾ ਅਤੇ ਉੰਬਰਖੇੜਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦੇ ਖੰਡੇਸ ਦੀ ਗਿਰਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਅਤੇ ਬੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ। ਅੱਜ ਦੇ ਮੇਹੁਨਬਾੜਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਵਾਰ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਪੂਤ, ਵਰਖੇੜਾ ਵਿੱਚ ਕੱਚਵਾਹਾ। ਨਿਕੁੰਭ ਰਾਜਪੂਤ .ਅੰਦੀਰਖੇੜਾ ਅਤੇ ਰੰਜਨਗਾਂਵ ਅਤੇ ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਪਿੰਪਲਗਾਓਂ ਸਤਪੁਡਾ ਰੇਂਜਾਂ ਵਿੱਚ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇਲਾਕਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਪੇਸ਼ਵਾ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵਤਨਦਾਰ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਵਰਣਨ[ਸੋਧੋ]
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ 340 metres (1,120 ft) ਰਿਜਟੌਪ 'ਤੇ 15 ਵੱਡੇ ਅਤੇ 51 ਛੋਟੇ ਟਾਵਰ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉੱਪਰ. ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰੀ ਲਈ 446 ਖੁੱਲੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 8 ਵੱਡੇ ਬੁਰਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Bala Quila (Alwar Fort) Alwar, AlwarCity.com- The Tiger Gate Of Rajasthan". Alwarcity.com. Retrieved 2014-05-13.
- ↑ Dang 2005.
- ↑ "Bala Quila | Alwar Fort - A Beautiful Historical Tourist Place Alwar".