ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ
ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ (ਜਨਮ 1942) ਇੱਕ ਕਥਕ ਡਾਂਸਰ, ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਸਦਨ, ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਅਕੈਡਮੀ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ 1946 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਨਟਵਾਰੀ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਜਾਂ ਬ੍ਰਿੰਦਾਵਨ ਦੀ ਰਾਸਲੀਲਾ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਰੂਪ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਥਕ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ।[1][2][3]
ਕੱਥਕ ਮੱਧਕਾਲੀ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਤੀ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਉੱਚੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲੀ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ[ਸੋਧੋ]
ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਧੌਲਪੁਰ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। 1942 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੀਰਾਲਾਲ ਜੀ ਅਤੇ ਗਿਰਵਰ ਦਿਆਲ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਡਾਂਸ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸਨੇ ਲੈਅਮਿਕ ਫੁਟਵਰਕ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੰਭੂ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਬਿਰਜੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਲਖਨਊ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਕਥਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਰੂ, ਅਭਿਨੈ ਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੰਯੋਜਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[1] ਉਮਾ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਸੇਂਟ ਥਾਮਸ ਸਕੂਲ (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ) ਗਈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਲੇਡੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਆਈਟਮਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਨਵੇਂ ਡਾਂਸ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੇ ਡਾਂਸ-ਡਰਾਮੇ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਕਥਕ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਡਾਂਸ ਡਰਾਮਾ ਸਟਰੀ (ਔਰਤ), ਇਸਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਥੀਮੈਟਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ-ਔਰਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਟਰੀ ਕਥਕ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਪਛਾਣ ਲਈ ਉਸਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਉਮਾ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ USSR, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਟੂਰ 'ਤੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਦੋਵਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਵਜੋਂ।
ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਂਡ ਡਾਂਸ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨ ਡਾਂਸਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉੱਘੇ ਨ੍ਰਿਤ ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੁਨੀਲ ਕੋਠਾਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਡਾਂਸ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਮੁਖੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਮਾ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਦੋਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਟਿੱਪਣੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਅਵਾਰਡ[ਸੋਧੋ]
1973 ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ,[4] ਅਤੇ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ 2001[5] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਡਾਂਸਰ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 27 ਜਨਵਰੀ 2013 ਨੂੰ, ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਕੱਥਕ ਡਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਕਰਮ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਕਾਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਨ ਮਨੀਸ਼ੀ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਨੋਟਸ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Uma Sharma Profile
- ↑ Richmond, p. 198.
- ↑ Massey, p. 83
- ↑ Shukla, Vandana (22 Mar 2003). "Two expressions in the medium of dance". The Times of India.
- ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. Retrieved 21 July 2015.
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- Richmond, Farley P.; Darius L. Swann; Phillip B. Zarrilli (1993). Indian theatre: traditions of performance. Motilal Banarsidass. ISBN 81-208-0981-5.
- Massey, Reginald (1999). India's kathak dance, past present, future. Abhinav Publications. ISBN 81-7017-374-4.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਉਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ Archived 2019-09-14 at the Wayback Machine.