ਉਮੈਦ ਭਵਨ ਪੈਲੇਸ
ਉਮੈਦ ਭਵਨ ਪੈਲੇਸ, ਜੋਧਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਿੱਜੀ ਨਿਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮਹਿਲ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤਾਜ ਹੋਟਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਮਾਲਕ ਗਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਾਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਉਮੈਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ 347 ਕਮਰੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਬਕਾ ਜੋਧਪੁਰ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਵਾਸ ਹੈ। ਮਹਿਲ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ।
ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਮਹਾਰਾਜਾ ਉਮੈਦ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ 18 ਨਵੰਬਰ 1929 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ 1943 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]
ਉਮੈਦ ਭਵਨ ਪੈਲੇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇੱਕ ਸੰਤ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸਰਾਪ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸੋਕੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਰਾਠੌਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਚੰਗੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਗਭਗ 50 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੋਧਪੁਰ ਨੂੰ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਉਮੈਦ ਸਿੰਘ,[1] ਜੋ ਜੋਧਪੁਰ ਵਿਖੇ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ 37ਵੇਂ ਰਾਠੌਰ ਸ਼ਾਸਕ [2] ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ[2] ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਬਚ ਸਕਣ। ਕਠੋਰ ਹਾਲਾਤ. ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਮਹਿਲ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਹੈਨਰੀ ਵਾਨ ਲੈਂਚੈਸਟਰ ਨੂੰ ਮਹਿਲ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ; ਲੈਂਚੈਸਟਰ ਐਡਵਿਨ ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਲੈਂਚੈਸਟਰ ਨੇ ਗੁੰਬਦਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਮਾਂ ਦੀ ਥੀਮ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਉਮੈਦ ਪੈਲੇਸ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਬਣਾਇਆ।[1] ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2]
ਮਹਿਲ ਦੋ ਖੰਭਾਂ ਵਾਲੇ "ਡਨ-ਰੰਗ" (ਸੁਨਹਿਰੀ - ਪੀਲੇ) ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਕਰਾਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਲੱਕੜ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਬਰਮੀ ਟੀਕ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[1][3] ਜਦੋਂ ਮਹਿਲ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ 347 ਕਮਰੇ, ਕਈ ਵਿਹੜੇ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬੈਂਕੁਏਟ ਹਾਲ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 300 ਲੋਕ ਬੈਠ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪ੍ਰਚਲਤ ਬੀਓਕਸ ਆਰਟਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਡੋ-ਡੇਕੋ ਸ਼ੈਲੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਮਹਿਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਮੈਦ ਸਿੰਘ ਜੋ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਸਾਲ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ, 1947 ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਏ ਹਨਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਹੁਣੇ ਹੀ 1952 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਰ ਪਰਤ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਗਜ ਸਿੰਘ ਦੂਜੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਏ ਸਨ, ਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਮਹਿਲ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।[1]
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਪੈਲੇਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ - ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਿਵਾਸ, ਇੱਕ ਲਗਜ਼ਰੀ ਤਾਜ ਪੈਲੇਸ ਹੋਟਲ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਜੋ ਜੋਧਪੁਰ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ।[1]
ਮਹਿਲ
[ਸੋਧੋ]
ਮਹਿਲ ਕੰਪਲੈਕਸ 26 acres (11 ha) ਜ਼ਮੀਨ ਸਮੇਤ 15 acres (6.1 ha) ਬਾਗਾਂ ਦਾ। ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੰਘਾਸਣ ਚੈਂਬਰ, ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹਾਲ, ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ, ਇੱਕ ਵੌਲਟਡ ਬੈਂਕੁਏਟ ਹਾਲ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਡਾਇਨਿੰਗ ਹਾਲ, ਇੱਕ ਬਾਲਰੂਮ, ਇੱਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਇੱਕ ਇਨਡੋਰ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਅਤੇ ਸਪਾ, ਇੱਕ ਬਿਲੀਅਰਡਸ ਰੂਮ, ਚਾਰ ਟੈਨਿਸ ਕੋਰਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।, ਦੋ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਸਕੁਐਸ਼ ਕੋਰਟ,[2] ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਰਸਤੇ।[4]
ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੇਂਦਰੀ ਗੁੰਬਦ ਅਸਮਾਨੀ ਨੀਲੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਅੰਦਰਲਾ ਗੁੰਬਦ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੈ ਜੋ 103 feet (31 m) ਤੱਕ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕਿ 43 feet (13 m) ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਗੁੰਬਦ ਦੁਆਰਾ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਚਾਈ। ਮਹਿਲ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ 'ਤੇ ਰਾਠੌਰ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਕੋਟ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਹੈ। ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਉਸ ਲਾਬੀ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਗ੍ਰੇਨਾਈਟ ਫਲੋਰਿੰਗ ਨੂੰ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਾਉਂਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬੀ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਫਰਸ਼ ਹਨ। [1] ਮਹਾਰਾਜਾ ਗਜ ਸਿੰਘ, "ਬਾਪਜੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਹਿਲ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਹਿਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਇੰਡੋ-ਸਾਰਸੇਨਿਕ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਆਰਟ ਡੇਕੋ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਲੈਂਚੈਸਟਰ ਨੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਖਾਕੇ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਂਪਲ ਮਾਉਂਟੇਨ-ਪੈਲੇਸ ਆਫ਼ ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਟ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ[5] ਮਹਿਲ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ ਆਰਟ ਡੇਕੋ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਹੈ।[6] ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਜਾਵਟ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਪੋਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਜੇ.ਐਸ. ਨੌਰਬਲਿਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਪੂਰਬੀ ਵਿੰਗ 'ਤੇ ਤਖਤ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਸਕੋ ਬਣਾਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ "ਇਹ ਇੰਡੋ-ਡੈਕੋ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਰੂਪ ਕਰਿਸਪ ਅਤੇ ਸਟੀਕ ਹਨ"[7]
ਹੋਟਲ
[ਸੋਧੋ]ਪੈਲੇਸ ਦਾ ਹੋਟਲ ਵਿੰਗ ਤਾਜ ਗਰੁੱਪ ਆਫ਼ ਹੋਟਲ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 'ਤਾਜ ਉਮੈਦ ਭਵਨ ਪੈਲੇਸ ਜੋਧਪੁਰ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [2] [1] ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰਾ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਚੋਪੜਾ ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਨਿਕ ਜੋਨਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ[8]
ਅਜਾਇਬ ਘਰ
[ਸੋਧੋ]
ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਭਰੇ ਹੋਏ ਚੀਤਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਝੰਡਾ ਜੋ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1877 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਲਾਈਟਹਾਊਸ ਆਕਾਰ।[3] ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਿਕ ਕਾਰਾਂ ਵੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Bentley 2011.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Katritzki.
- ↑ 3.0 3.1 Brown & Thomas 2008.
- ↑ Nath, Holmes & Holmes 2008.
- ↑ Vinnels & Skelly 2002.
- ↑ Singh 2010.
- ↑ Betts & McCulloch 2013.
- ↑ "Priyanka Chopra and Nick Jonas marry in India". BBC. 1 December 2018.