ਪੰਜ ਪਰਿਆਗ

ਪੰਜ ਪਰਿਆਗ
ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ
ਰੁਦਰ ਪਰਿਆਗ • ਕਰਣ ਪਰਿਆਗ
ਨੰਦ ਪਰਿਆਗ • ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਰਿਆਗ

ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪੰਜ ਪਰਿਆਗ ਜਾਂ ਪੰਜ ਪ੍ਰਯਾਗ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: पंच-प्रयाग) ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜ ਪਰਿਆਗ ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ, ਰੁਦਰ ਪਰਿਆਗ, ਕਰਣ ਪਰਿਆਗ, ਨੰਦ ਪਰਿਆਗ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਰਿਆਗ ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ

ਅਲਕਨੰਦਾ ਅਤੇ ਭਗੀਰਥੀ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਦੇਵਪਰਿਆਗ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗਮ ਥਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਗੰਗਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ੧੫੦੦ ਫੀਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਦੇਵ ਪ੍ਰਯਾਗ ਦੀ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਤੋਂ ਸੜਕ ਮਾਰਗ ਦੂਰੀ ੭੦ ਕਿਮੀ੦ ਹੈ। ਗਢਵਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਰਥੀ ਨਦੀ ਨੂੰ ਸੱਸ ਅਤੇ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ਬਹੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ ਵਿਖੇ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਥੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖਿੱਚ ਹਨ। ਰਘੂਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦਰਾਵਿੜ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ ਨੂੰ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਖੇਤਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵ ਪਰਿਆਗ ਵਿੱਚ ਕੌਵੇ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।

ਰੁਦਰ ਪਰਿਆਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਰੁਦਰ ਪਰਿਆਗ

ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਅਤੇ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਰੁਦਰਪਰਿਆਗ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਮ ਥਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚਾਮੁੰਡਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਰੁਦਰਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦਰਸ਼ਨੀਕ ਹੈ। ਰੁਦਰ ਪ੍ਰਯਾਗ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਤੋਂ ੧੩੯ ਕਿਮੀ੦ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਗਰ ਬਦਰੀਨਾਥ ਮੋਟਰ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਰਦ ਮੁਨੀ ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਗੂਢ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਈ ਰੁਦਰਨਾਥ ਮਹਾਂਦੇਵ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਕਰਣ ਪਰਿਆਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਕਰਣ ਪਰਿਆਗ

ਅਲਕਨੰਦਾ ਅਤੇ ਪਿੰਡਰ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਕਰਣ ਪਰਿਆਗ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਿੰਡਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਕਰਣ ਗੰਗਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਇਸ ਤੀਰਥ ਸੰਗਮ ਦਾ ਨਾਮ ਕਰਣ ਪ੍ਰਯਾਗ ਪਡਾ। ਇੱਥੇ ਉਮਾ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਕਰਣ ਮੰਦਿਰ ਦਰਸ਼ਨੀਕ ਹੈ/

ਨੰਦ ਪਰਿਆਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਨੰਦ ਪਰਿਆਗ

ਨੰਦਾਕਿਨੀ ਅਤੇ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਨੰਦਪਰਿਆਗ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਗਰ ਤਲ ਤੋਂ ੨੮੦੫ ਫੀਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਗੋਪਾਲ ਜੀ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਦਰਸ਼ਨੀਕ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਰਿਆਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਰਿਆਗ

ਧੋਲੀ ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਰਿਆਗ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੰਗਮ ਉੱਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਭਨੀਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਿ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਕੁੰਡ ਦਰਸ਼ਨੀਕ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਗਰ ਤਲ ਤੋਂ ੧੩੭੨ ਮੀ੦ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪ੍ਰਯਾਗ ਜੋਸ਼ੀਮਠ-ਬਦਰੀਨਾਥ ਮੋਟਰ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।