ਗੁਲਾਲ
ਗੁਲਾਲ ਜਾਂ ਅਬੀਰ ( ਬੰਗਾਲੀ: আবীর ) ਜਾਂ ਅਭਿਰ ( ਉੜੀਆ: ଅଭୀର )[1] ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰੰਗਦਾਰ ਪਾਊਡਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਮ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਜਾਂ ਡੋਲ ਪੂਰਨਿਮਾ ਲਈ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ)। ਹੋਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਲੋਕ ਗਾਉਣ ਅਤੇ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਇਹ ਪਾਊਡਰ ਘੋਲ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ।
ਦੰਤਕਥਾ[ਸੋਧੋ]
ਇੱਕ ਕਥਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਰਾਧਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਸਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਰਾਧਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਰੰਗ ਉਛਾਲ ਦਿੱਤੇ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕਿਉਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਰੰਗ ਸੁੱਟ ਕੇ ਹੋਲੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[2]
ਰਚਨਾ[ਸੋਧੋ]
ਕੁਦਰਤੀ ਤੋਂ ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਕ[ਸੋਧੋ]
ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਕੋਰਲ ਟ੍ਰੀ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਲਾਟ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਚਮੜੀ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਆਗਮਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[3]
ਨਵੇਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨਾਲ ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਰੰਗ ਕਈ ਵਾਰ ਚਿਹਰੇ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਜਲਣ, ਐਲਰਜੀ, ਚਮੜੀ ਦੀ ਲਾਗ ਅਤੇ ਦਮਾ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[4] ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉਤਪਾਦ ਅਕਸਰ ਛੋਟੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੜਕ 'ਤੇ, "ਕੇਵਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਰਤੋਂ ਲਈ" ਦੇ ਲੇਬਲ ਵਾਲੇ ਬਕਸੇ ਵਿੱਚ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵਰਤੋ[ਸੋਧੋ]
ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤੋਂ[ਸੋਧੋ]
ਹਿੰਦੂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧਾਰਮਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰੰਗਦਾਰ ਪਾਊਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਰ ਰਸਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਤਿਮ-ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ, ਕੁਝ ਆਬਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਖਾਸ ਰਸਮ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਇੱਕ ਵਿਆਹਿਆ ਆਦਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਧਵਾ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗਹਿਣੇ ਪਹਿਨ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਰੰਗਦਾਰ ਪਾਊਡਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਪਲੇਟ ਫੜ ਕੇ, ਉਹ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਕਰਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਮ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾੜਾ ਅਤੇ ਲਾੜੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਚਾਰ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੰਗਦਾਰ ਪਾਊਡਰ ਨਾਲ ਮਸਹ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਤਰ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।[5] ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਉਤਸੁਕਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਹੋਲੀ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਚੀਨੀ ਵਿਕਲਪ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪਾਊਡਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਉਤਪਾਦ 55% ਤੱਕ ਵਧੇਰੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਹਨ। 'ਮੇਡ ਇਨ ਇੰਡੀਆ' ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੀਨੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਛੋਟੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਲਈ ਬਚਾਅ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।[6]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Pioneer, The. "Dola Utsav is the swing fest for Puri Lords". The Pioneer. Retrieved 2021-02-14.
- ↑ Ayygari, S., “Audio recording review”, in University of Texas Press, Summer - Autumn, 2007
- ↑ Ganesh Mulwad, "Holi Mumbai 2020: Know How Mumbaikars Reveal Their Happy Colors!", in World Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, Vol. 3, Issue 9, 2014
- ↑ Kapoor, V.P. and Pushpangadan, P., "Natural dye-based Herbal Gulal", in Natural Product Radiance, 2002 pp. 8-14,
- ↑ Fuchs, S., “The funeral rites of the Nimar Balahis” , in George Washington University Institute for Ethnographic Research, 1940, Vol. 13, pp. 49-79
- ↑ “This Holi, no takers for local gulal as Chinese products flood market”, in The Times of India, 2016