ਚੱਕਰਵਾਕਮ (ਰਾਗ)

  

ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਜਾਂ ਚੱਕਰਵਾਹਮ (ਬੋਲਣ 'ਚ ਚੱਕਰਵਾਕਮ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ । ਇਹ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ (72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰਾਗਮ) ਹੈ। ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਅਹੀਰ ਭੈਰਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।

ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਰਹਿਮ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ

ਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਸਕੇਲ

ਇਹ ਤੀਜੇ ਚੱਕਰ-ਅਗਨੀ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਅਗਨੀ-ਭੂ ਹੈ। ਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਸਾ ਰਾ ਗੁ ਮ ਪ ਧੀ ਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ :

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ1 ਸ [b]

ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਹਨ।

ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਗਾਉਂਦੇ -ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੀ ਗਾ ਮਾ ਸੁਰ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੇ ਕੋਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਮਾਇਆਮਲਵਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੰਜਮੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਧ ਅਤੇ ਨੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹਰੀ ਕੰਭੋਜੀ ਵਾਂਗ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੱਚੀ ਧੁਨ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਅਸਮਪੂਰਨਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ

ਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਵੈਂਕਟਾਮਾਖਿਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਿਤ ਮੂਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ- ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ।

ਜਨਯ ਰਾਗਮ

ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿੰਦੁਮਾਲਿਨੀ, ਮਲਯਾਮਰੁਤਮ ਅਤੇ ਵਲਾਜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।

ਇਸ ਦੇ ਜਨਯਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਏਟੁਲਾ ਬ੍ਰੋਟੁਵੋ ਤੇਲੀਆ ਅਤੇ ਸੁਗੁਨਾਮੁਲੇ

ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਨਕਕੋਟੀ ਵੈਂਡਮ

ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗਜਨਾਨਯੁਥਮਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ

ਮੁੱਲੂ ਕੋਨਿਆ ਮੇਲੇ ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ

ਸ੍ਰੀਪਦਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕਾਡਾ ਬੇਲਡਿੰਗਲੂਸ਼੍ਰੀਪਦਰਾਜਾ

ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਰੋਜਨਾਭਾ

ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਰੁਤਾ ਫਲੰਬਿਕੇ

ਪੀਬਾਰੇ ਰਾਮਾਰਸਮ (ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਬ੍ਰਹਮੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕਰਣ)

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

"ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ" (ਹਿੰਦੀ) ਤੋਂ "ਅਲਬੇਲਾ ਸਾਜਨ" ("ਮੇਰੀ ਸੂਰਤ ਤੇਰੀ ਆੰਖੇੰ" (ਹਿੱਦੀ) ਤੋਂ 'ਪੂਛੋ ਨਾ ਕੈਸੇ ਮੈਨੇ ਰੈਨ ਬਿਤਾਈ "ਅਤੇ" ਪੇਰੂਮਾਝਕਲਮ " (ਮਲਿਆਲਮ) ਤੋਂ" ਰਾਕਿਲੀ ਥਾਨ "।

ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ

ਗੀਤ.	ਫ਼ਿਲਮ	ਸਾਲ.	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਉੱਲਾਥਿਲ ਨੱਲਾ ਉੱਲਮ	ਕਰਨਨ	1964	ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ	ਸਿਰਕਾਜ਼ੀ ਗੋਵਿੰਦਰਾਜਨ
ਮਾਰਾਨਥਾਈ ਐਨੀ
ਥਾਈ ਪਾਦੁਮ ਪਾਤੂ	ਨਾਮ ਪਿਰੰਧਾ ਮਾਨ	1977	ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ	ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਦੈਵਾਤਿਨ ਥੀਰੇਡੂਥੂ	ਪੈਟਮ ਭਾਰਤਮਮ	1975		ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
ਆਲੁਕੋਰੂ ਥੇਡੀਵੇਚੀ	ਥੇਰਪੂ	1982
ਇੰਧਾ ਵੰਜੀ ਮਗਲ	ਥੰਪਾਧਿਆਅਮ ਓਰੂ ਸੰਗੀਤਮ			ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਵਾਰੇ ਵਾ	ਥੀ	1981		ਐਲ. ਆਰ. ਈਸਵਾਰੀ
ਨਾਲੇਲਮ ਉੰਥਨ ਥਿਰੂਨਲੇ	ਤਿਰੂਮਲਾਈ ਦੇਵਮ	1973	ਕੁੰਨਾਕੁਡੀ ਵੈਦਿਆਨਾਥਨ	ਕੇ. ਬੀ. ਸੁੰਦਰੰਬਲ
ਵਨੀਥਾਮਨੀ	ਵਿਕਰਮ	1986	ਇਲੈਅਰਾਜਾ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀ, ਕਮਲ ਹਾਸਨ
ਵਾਨੀਲੇ ਥਨੀਲਾ	ਕਾੱਕੀ ਸੱਤਾਈ	1985		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਚਾਲੱਕੂ ਚਾਲੱਕੂ	ਚੈਂਬਰੂਥੀ	1992		ਮਾਨੋ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਕਟਥਮ ਕਦਲ	ਕੱਟੁਮਾਰਕਰਨ	1995
ਨੀ ਪੱਠੀ ਨਾਨ ਪੱਠੀ	ਕੇਲਾਡੀ ਕਨਮਾਨੀ	1990		ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਉਮਾ ਰਾਮਾਨਨਉਮਾ ਰਮਨਨ
ਥੋਟੂ ਥੋਟੂ ਥੁਕੀਪੱਟੂ	ਉਨਾ ਨੇਨਾਚੇਨ ਪੱਟੂ ਪਡੀਚੇਨ	1992		ਮਿਨੀਮੀਨੀ
ਕੂਡੂ ਐਂਗੇ	ਸੈਂਥਾਮਿਸ ਸੇਲਵਨ	1994		ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਏਜ਼ੂਮਲਾਇਯਾਨਿਨ ਮਹਿਮਾਈ	ਏਜ਼ੂਮਲਾਇਆਨ ਮਹਿਮਾਈ	1997		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਅਲੀ ਸੁੰਦਰਾਵੱਲੀ	ਕੰਗਲਿਨ ਵਰਥਾਈਗਲ	1998		ਅਰੁਣਮੋਝੀ
ਪੁੰਕਟਰੇ	ਫਰੇੰਡਜ਼	2001		ਹਰੀਹਰਨ
ਵਿਦੂ ਕਥਾਈਆ	ਮੁਥੂ	1995	ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ
ਈਚਮਬਾਜ਼ਮ	ਪਵਿੱਤਰਾ	1994		ਸ਼ਾਹੁਲ ਹਮੀਦ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਵਾਹ ਵਾਹ ਐਨ ਵੀਨਾਈਏ	ਸੱਤਮ	1983	ਗੰਗਾਈ ਅਮਰਨ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਉਨਾਥੇ ਇਲਮ ਮਲਾਈ ਪੋਝੂਥੇ	ਊਮਾਈ ਜਨੰਗਲ	1984		ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ
ਵਲਾਰਪੀਰਾਈ ਐਨਾਵ	ਰੈਂਡਮ ਰੈਂਡਮ ਅੰਜੂ	1988		ਮਾਨੋ
ਆਵਨੀ ਮਾਸਮ ਪੋਰਾਕੱਟਮ	ਪੋੰਨੂ ਪੁਡੀਚਿਰੂੱਕੂ	1984	ਚੰਦਰਬੋਸ	ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ
ਪਾਡੂ ਪਾਡੂ	ਸੇਨਗੋਤਾਈ	1996	ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ	ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ, ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ
ਨੀਲਗਿਰੀ ਮਾਲਾ ਓਰਾਥਿਲਾ	ਨੰਮਾ ਅੰਨਾਚੀ	1994	ਦੇਵਾ	ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਅਜ਼ਗੂ ਅਜ਼ਗੂ	ਬਾਸ਼ਾ	1995
ਮੁੰਨੂਰੂ ਨਾਲ ਸੁਮੰਤੂ	ਕਾਸਥੂਰੀ ਮੰਜਲ	1993		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਸਥਮਿਲਥਾ ਥਾਨੀਮਾਈ	ਅਮਰਕਲਮ	1999	ਭਾਰਦਵਾਜ
ਉਲਾਗਮ ਓਰੂ ਵਾਦਾਗਾਈ	ਥਾਈਆਲਕਰਨ	1991	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਅਗਰਾਮ ਇਪੋ	ਸੀਗਰਾਮ			ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ
ਉਨਾਲਥਨ ਨਾਨੁਮ ਵਾਜ਼ਵੇਨ	ਈਸਾ	2009	ਹਾਰਨ	ਨਰੇਸ਼ ਅਈਅਰ

ਜਨ੍ਯਾਃ ਰਸੀਕਰਂਜਨੀ ਰਾਗਮ

ਗੀਤ.	ਫ਼ਿਲਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਅਮੂਥੇ ਤਮੀਜ਼	ਕੋਇਲ ਪੁਰਾ	ਇਲਯਾਰਾਜਾ	ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ, ਉਮਾ ਰਾਮਾਨਨਉਮਾ ਰਮਨਨ
ਨੀਲਾ ਕੁਈਲ	ਮਾਗੂਦੀ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਕੋਨਾਥੂ ਸੇਂਗਰੰਬੂ (ਫ਼ੋਲਕੀ ਸ਼ੈਲੀ)	ਪਦਿਕਾਥਾ ਪੰਨਈਅਰ		ਦੀਪਨ ਚੱਕਰਵਰਤੀ, ਐਸ. ਪੀ. ਸੈਲਜਾ
ਏਥਿਲਮ ਇੰਗੂ	ਭਾਰਤੀ		ਮਧੂ ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ

ਐਲਬਮ

ਗੀਤ.	ਐਲਬਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਕਲਾਮਸੀ ਕੋਵ	ਸੰਧਮ-ਸਿੰਫਨੀ ਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਤਮਿਲ	ਰਾਜਨ ਸੋਮਸੁੰਦਰਮ	ਸੈਂਧਵੀ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 2 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ, ਅਰਥਾਤ, ਸਰਸੰਗੀ ਅਤੇ ਧਰਮਾਵਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਰ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਧਰਮਾਵਤੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।

 

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

• ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਚਾਰੁਲਤਾ ਮਨੀ ਨੇ ਚੱਕਰਵਾਕਮ (ਤਾਮਿਲ) ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
• ਕਰਨਾਟਕ ਵਾਇਲਿਨ ਵਾਦਕ ਐਸ਼ੂ ਵੈਂਕਟਾਰਮਨ ਨੇ ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ