ਤ੍ਰਿਸ਼ਾਲਾ

ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਦੇਹਦੱਤ, ਪ੍ਰਿਯਕਾਰਿਣੀ, ਜਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਮਾਤਾ (ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ) ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ 24ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਕੁੰਡਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਜੈਨ ਰਾਜੇ ਸਿਧਾਰਥ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਜੀਵਨ

ਤ੍ਰਿਸ਼ਾਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਸ਼ਾਹੀ ਲਿੱਛਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜੈਨ ਪਾਠ, ਉੱਤਰਾਪੁਰਾਣ ਸਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਲਕਾਪੁਰੂਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਚੇਤਕ ਦੇ ਦਸ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਸੱਤ ਧੀਆਂ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ ਪ੍ਰਿਯਕਾਰਿਣੀ (ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ) ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੰਡੋਲੋਜਿਸਟ ਹਰਮਨ ਜੈਕੋਬੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਰਧਮਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਮਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਰਾਜਾ ਚੇਤਕ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਤੀਜੀ ਪਤਨੀ, ਖੇਮਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਦਰਾ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਤ੍ਰਿਸ਼ਾਲਾ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਭੈਣਾਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜੈਨ ਮੱਠ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਛੇ ਨੇ ਮਗਧ ਦੇ ਬਿੰਬਿਸਰਾ ਸਮੇਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਸਿਧਾਰਥ 23ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ। ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਨੇ ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਦੇਵਾਨੰਦ, ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਰਿਸ਼ਭਦੱਤ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੁਆਰਾ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਇੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਖੱਤਰੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਵੇਤੰਬਰਾ ਪਾਠ, ਕਲਪ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਹੈ। 

ਸ਼ੁਭ ਸੁਪਨੇ

ਕਲਪ ਸੂਤਰ ਤੋਂ, ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਜਨਮ (24ਵੇਂ ਜੈਨ ਤੀਰਥੰਕਰ ) ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੱਤੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ, ਸੀ. 1375-1400।

ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਾਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖੇ ਗਏ ਸੁਪਨੇ।

ਜੈਨ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਈ ਸ਼ੁਭ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਰੂਣ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ (ਆਤਮਾ) ਦੇ ਉਤਰਨ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਰਭ ਕਲਿਆਣਕਾ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿਗੰਬਰ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 16 ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰ ਸੰਪਰਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਚੌਦਾਂ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਰਾਜਾ ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਿਧਾਰਥ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਅਰਥ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹਨਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚਾ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।

1. ਇੱਕ ਹਾਥੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ( Airavata )
2. ਇੱਕ ਬਲਦ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
3. ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
4. ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
5. ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
6. ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
7. ਸੂਰਜ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
8. ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਬੈਨਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
9. ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਕਲਸ਼ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ( ਕਲਸ਼ )
10. ਕਮਲ ਨਾਲ ਭਰੀ ਝੀਲ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
11. ਇੱਕ ਦੁੱਧ-ਚਿੱਟੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
12. ਇੱਕ ਆਕਾਸ਼ੀ ਵਾਹਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ( ਵਿਮਨਾ )
13. ਰਤਨਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
14. ਧੂੰਏਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅੱਗ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
15. ਮੱਛੀ ਦੇ ਇੱਕ ਜੋੜੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ (ਦਿਗੰਬਰ)
16. ਸਿੰਘਾਸਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ (ਦਿਗੰਬਰ)

ਵਿਰਾਸਤ

ਅੱਜ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸਵਪਨਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ "ਘੀ ਬੋਲੀ" ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• ਮਾਰੂਦੇਵੀ

ਹਵਾਲੇ

ਸਰੋਤ

• Sunavala, A.J. (1934), Adarsha Sadhu: An Ideal Monk. (First paperback edition, 2014 ed.), Cambridge University Press, ISBN 9781107623866, retrieved 1 September 2015
• Shah, Umakant Premanand, Jaina-Rupa Mandana: Jaina Iconography, India: Shakti Malik Abhinav Publications, ISBN 81-7017-208-X
• FreeIndia.org Archived 2015-09-24 at the Wayback Machine.
• JainWorld
• Trishla Mata Temple Mahavirpuram Archived 2017-09-20 at the Wayback Machine.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

• ਕਲਪ ਸੂਤਰ ਪਾਠ (1884 ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ)