ਨਾਚੀ
.jpg)
ਨਾਚੀ (ਭਾਵ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਤੋਂ "ਨਾਚ" ਜਾਂ "ਨੱਚਣਾ") ਮੁਗ਼ਲ ਅਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਰਬਾਰੀ ਨਾਚ ਸੀ।[1][2] ਨਾਚੀ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੰਸ਼ੋਧਨ "ਨੌਚ" ਸ਼ਬਦ ਨੱਚਣ, ਕਿਰਿਆ ਨੱਚਨਾ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2] ਨੌਚ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਉਭਰਿਆ।[3]
ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਨਾਚੀਆਂ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ, ਨਵਾਬ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਮਿਆਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸ਼ਲੀਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਚੀ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਬਕਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਸਵਾ-ਗਮਨ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਮਾਲਕਣ ਦੀ ਥਾਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਸੀ।[2]
ਕੁਝ ਹਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਦਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਚੀ ਅਤੇ ਨਾਚੀ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਾਚ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੇਵਦਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਚੀ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਨਾਚ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਨਾਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਾਚੀਆਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਈ ਨਾਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। 1917 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੇਣ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ, ਲੁਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪੁਸ਼ਾਕ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।[4]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਵਦਾਸੀ ਦੁਆਰਾ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਨਾਚ ਸਿਰਫ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।[5] ਮੁਗ਼ਲ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਨਾਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਸਕ ਆਪਣੀਆਂ ਲੜਾਈ-ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨੱਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸਵਾਗਤਯੋਗ ਤੋਹਫ਼ੇ ਜਾਂ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਤਵਾਇਫ਼ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਨੌਜਵਾਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨੌਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਤਹਜ਼ੀਬ (ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਰਵੱਈਏ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ) ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[5]
ਮੁਗ਼ਲ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ, ਨਾਚ ਲੜਕੀਆਂ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।[6] ਨਾਚੀਆਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਮਹਿਮਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਨੌਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੌਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬੈਠੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਟੈਂਡੈਂਟ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੌਚ ਕੁੜੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[7]
"Hindi women in general are finely shaped, gentle in their manners, and have something soft and even musical in their voices. An exceedingly graceful dance of the Natch girls is called the “Kite dance.” The air is slow and expressive, and the dancers imitate in their gestures the movements of a person flying the kite."
— Julia, Anglo-Indian author (1873)[8]
ਨਾਚ[ਸੋਧੋ]
ਨਾਚ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਨਾਚ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਕੁੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ, ਮੋਰ ਨਾਚ (ਮੋਰ ਦਾ ਨਾਚ ਮੋਰਨੀ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ) ਪਤੰਗ ਨਾਚ (ਪਤੰਗ ਅਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਤੰਗ ਡਾਂਸ) ਅਤੇ ਕਹਾਰ ਕਾ ਨਾਚ (ਪਲਕੀ ਪਾਲਬੀਅਰਰ ਦਾ ਨਾਚ, ਕਾਮੁਕ ਅਤੇ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਚ) ਅੰਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਾਚ ਸਨ।[9]
ਨਾਚ ਪਾਰਟੀ[ਸੋਧੋ]
ਨਾਚੀਆਂ ਨੇ "ਨੌਚ (ਨਾਚ) ਪਾਰਟੀਆਂ" ਨਾਮਕ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ 10 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੰਚ ਡਾਂਸਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਅਕਸਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੈਂਡਲਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ।[9]
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Scott A. Kugle, 2016, When Sun Meets Moon: Gender, Eros, and Ecstasy in Urdu Poetry, p.230.
- ↑ 2.0 2.1 Brown, Louise T. (2006). Dancing Girls of Lahore. HarperCollins Publishers. p. 36. ISBN 0060740434. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ "Nautch girls: Sahibs danced to their tune". Retrieved 25 July 2004.
- ↑ Yasmini in "King, of the Khyber Rifles" by Talbot Mundy ISBN 0854681779 Tom Stacey 1972 orig 1917 hb, p16
- ↑ 5.0 5.1 Nautch Girls of the Raj, Mumbai Mirror, 8 Aug 2010.
- ↑ 1857, The Athenæum: A Journal of Literature, Science, the Fine Arts, p.876.
- ↑ F. M. Coleman, 1897, Typical Pictures of Indian Natives: With Descriptive Letterpress, Thacker & Company, limited, p.19.
- ↑ Julia,1873, India : pictorial, descriptive, and historical : from the earliest times to the present with nearly one hundred illustrations., London, p.241.
- ↑ 9.0 9.1 The Nautch - Ally Adnan on the colorful dancing girls who dazzled India in the 19th century, The Times of India, 1 Aug 2014.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- The Nautch Girl, memoirs by James Forbes
Nautch ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੀਡੀਆ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਕਾਮਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੈ