ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ

ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪੰਨੂ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਿੰਡ ਨੂੰ1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੰਸਕ ਟੱਕਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਮੂਲ

ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਨੂ ਜੱਟ ਗੋਤ ਜਿਸਨੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਛਮਣ ਮਾੜੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਵੇਰ, ਇਸ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਤੰਗ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਸੋਟੀ ਨਾਲ਼ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਕਬੀਲੇ ਨੂੰ ਉਹ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਨੇੜੇ ਜੌੜਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਵੱਸਣਾ ਪਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਬੀਲੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਨਸ਼ਰੀਆ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਅਤੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਖੰਡਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਪਿੰਡ ਦੇਸੂਵਾਲ ਪੱਟੀ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਥਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਬਾਬਾ ਮੰਗੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਥਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਗੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ ਨੂੰ 50 ਪੈਸੇ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜੋ ਹਰ ਦਿਨ ਦੁੱਗਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ ਨੇ ਇਸ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਸਬੇ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਸਮੇਤ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀ-ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਕਿਲੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਬਾਬਾ ਮੰਗੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਪੈਸੇ ਦਾ ਸਰੋਤ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾ ਦੱਸਣ। ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ `ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੁਆਰਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਬਾਅ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੌਲਤ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪੈਸੇ ਦੁੱਗਣੇ ਹੋਣੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕੰਮ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕਿਲਾਬੰਦੀ ਅਧੂਰੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਾਬਾ ਰਸਾਲ ਦੇ ਛੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤੀਆਂ ਜਾਂ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਵਸੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਦੇਸੂਵਾਲ ਪੱਟੀ ਇਹਨਾਂ ਮੂਲ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

17ਵੀਂ-18ਵੀਂ ਸਦੀ

10ਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਵਿਖੇ ਹੁਕਮਨਾਮਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਬਾਕਾਇਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਰਸਮੀ ਹੁਕਮਨਾਮੇ 1699 ਅਤੇ 1702 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਬਾਬਾ ਧੰਨਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਾਬਾ ਧੰਨਾ (ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਤੋਂ) ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਗਬਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੰਘਾ ਅਤੇ ਦਸਤਾਰ ਬਾਬਾ ਧੰਨਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ।

19ਵੀਂ ਸਦੀ

ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹਵਾਲਾ 1840 ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਵਰਣਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲ਼ਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਵਿੱਚ "700 ਘਰ ਅਤੇ 50 ਦੁਕਾਨਾਂ" ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਪੰਨੂੰ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਹੈ।

ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਜਨਤਕ-ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ 1859 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਅੱਪਰ ਬਾਰੀ ਦੁਆਬ ਸਿੰਚਾਈ ਨੈਟਵਰਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਨਹਿਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨਹਿਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ।

1890 ਦੀ ਫਲੂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਇਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ।ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਮੂਲ ਕਸਬੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਚੂਹਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਪਿੰਡ ਬਾਹਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਜਗਪੁਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੱਤੀ ਵਿੱਚ ਵਸਗਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੇੜਲੇ ਛੋਟੇ-ਪਿੰਡ ਚੌਧਰੀਵਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਮੂਲ ਨਗਰ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਚੌਧਰੀਵਾਲਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਥਾਂ ’ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਹਸਪਤਾਲ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਵਿਖੇ

ਬਲਾਕ ਵਿਕਾਸ ਦਫ਼ਤਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਵਿਖੇ

20ਵੀਂ ਸਦੀ

ਪੂਰਵ-ਆਜ਼ਾਦੀ

ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ 1938 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੰਡਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇਅ 15 ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਪੁਰਾਣਾ ਬਜ਼ਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਵੰਡ

1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਵਸਨੀਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਬਾਕੀ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਏ ਸਨ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਘਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਛੱਪੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਇਸ ਘਰ ਦੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇੱਕ ਪੁਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਅਤੇ ਚੌਧਰੀਵਾਲ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਅਤੇ ਬਲਾਕ ਅਧਾਰਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਰਗੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਨਵੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਨਵੇਂ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਧਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਪੁਲ 1956 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਹੀ ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਵਿਖੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਆਇਆ। ਸਥਾਨਕ ਬਲਾਕ ਵਿਕਾਸ ਦਫਤਰ 1961 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

1980 ਵੇਂ

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੌਰਾਨ, ਪੇਂਡੂ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤਾਪ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਪਿੰਡ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਸੀ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਹੋਈ। 1983 ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇੱਕ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਟਲੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡ ਦੇਣ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਿਆ।

ਗੁਰਦੁਆਰੇ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ

ਗੰਗਵਾਲਾ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ

ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਪੰਨੂਆਂ ਦਾ ਠਾਕੁਰਦੁਆਰਾ

ਮੰਗੇ ਸ਼ਾਹ ਸਮਾਧ