ਪੁੰਛ ਨਦੀ
ਪੁੰਛ ਨਦੀ ( ਪੰਚ ਨਦੀ, ਪੰਚ ਤੋਹੀ, ਪੰਚ ਦੀ ਤੋਹੀ [1] [lower-alpha 1] ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ) ਜੇਹਲਮ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ।
ਨਾਮ
[ਸੋਧੋ]ਜਾਰਜ ਬੁਹਲਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤੋਹੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੂਪ ਤੌਸ਼ੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਾਜਤਰੰਗਣੀ ਅਤੇ ਨੀਲਮਤਾ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ, ਅਪਾਗਾ ( ਸਿਆਲਕੋਟ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਲਾ), ਤੌਸ਼ੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰਭਾਗਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਤੁਸ਼ਾਰ, 'ਕੋਲਡ', ਭਾਵ 'ਬਰਫ਼' ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਕੋਰਸ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਨਦੀ ਪੀਰ ਪੰਜਾਲ ਲੜੀ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਮੁਖੀ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਨੀਲ-ਕੰਠ ਗਲੀ ਅਤੇ ਜਾਮੀਆਂ ਗਲੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ‘ਸਰਨ’ (ਸਰਨ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਪੁੰਛ ਕਸਬੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੁੜਦੀ ਹੈ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਚੋਮੁਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੰਗਲਾ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁੰਛ, ਸੇਹਰਾ, ਤੱਤਾ ਪਾਣੀ, ਕੋਟਲੀ ਅਤੇ ਮੀਰਪੁਰ ਕਸਬੇ ਇਸ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ।[2]
ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]ਫਰੈਡਰਿਕ ਡਰਿਊ ਨੇ 1875 ਵਿੱਚ ਪੁੰਛ ਨਦੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ:
it drains a large area of mountain country, collecting a number of streams that rise in the lofty Panjäl Range; indeed it combines all those which spring from that part of the Range north or north-west of the branching off of the Ratan ridge. It drains also a considerable area occupied by the mountains of intermediate height, and no small space of the lower, outer, hills.[3]
ਵਾਤਾਵਰਣ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼ੋਪੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਗਲ ਰੋਡ ਪੁੰਛ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂਲ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁੰਛ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਬਫਲਿਆਜ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਧੀਨ ਪਰਨਾਈ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਤੋਂ 37.5 ਮੈਗਾ ਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ 2017-18 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਲਈ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।[4][5][6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Kashmir under the Sultans, Aakar Books
- ↑ Himalayan Rivers, Lakes, and Glaciers, Indus Publishing
- ↑ Drew, Frederic (1875), The Jummoo and Kashmir Territories: A Geographical Account, E. Stanford, p. 38
- ↑ Parnai HEP project set for completion by 2017: JK govt, Business Standard, 17 August 2015.
- ↑ Fate of power projects, Daily Excelsior, 10 April 2018.
- ↑ "PDD for Parnai hydropower project". Retrieved 28 January 2019.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found