ਪੰਬਾ ਨਦੀ

 

ਪੰਬਾ ਨਦੀ (ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਪਾ ਨਦੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਰਲਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੇਰੀਆਰ ਅਤੇ ਭਰਥਪੁਝਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਬਕਾ ਰਿਆਸਤ ਤਰਾਵਣਕੋਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਮੰਦਰ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਨਦੀ ਨੂੰ 'ਦੱਖਣਾ ਭਾਗੀਰਥੀ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ 'ਰਿਵਰ ਬਾਰਿਸ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਪਠਾਨਮਥਿੱਟਾ ਜ਼ਿਲੇ ਅਤੇ ਅਲਾਪੁਝਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕੁੱਟਨਾਦ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਕੋਟਾਯਮ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਕੋਰਸ

ਪੰਬਾ 1,650 metres (5,410 ft) ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਵਿੱਚ ਪੀਰੁਮੇਡੂ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾਚੀਮਲਾਈ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਡੁੱਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ 176 kilometres (109 mi) ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਠਾਨਮਥਿੱਟਾ ਅਤੇ ਅਲਾਪੁਝਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਨਦੀ ਕਈ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬੇਸਿਨ 2,235 square kilometres (863 sq mi) ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੂਰੇ ਕੈਚਮੈਂਟ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੇਸਿਨ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਦੀ ਆਪਣੀ ਉੱਤਰੀ ਸੀਮਾ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸੀਮਾ ਅਚਨਕੋਵਿਲ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। 

ਅਰਨਮੁਲਾ ਵਿਖੇ ਪੰਬਾ ਨਦੀ

ਇਹ ਨਦੀ ਚਿਤਰ, ਵਦਾਸੇਰੀਕਾਰਾ , ਰੰਨੀ, ਅਯਰੂਰ, ਚੇਰੂਕੋਲੇ, ਕੀਜ਼ੁਕਾਰਾ, ਕੋਜ਼ੇਨਚੇਰੀ, ਮਾਰਮਨ, ਅਰਨਮੁਲਾ, ਅਰਾਤੁਪੁਝਾ, ਐਡਨਾਡ, ਪੁਥੇਨਕਾਵੂ, ਚੇਂਗਨੂਰ, ਕੈਲਿਸੇਰੀ, ਪੰਨਾਦ, ਪਰੁਮਾਲਾ ਮੇਲਾਦਮਯ, ਮਨਾਰ, ਕੜਾਪਰਾ, ਵਿਯੁਪੁਰਮ, ਠਾਕਝੀ, ਪਰਦਾਮਪੁਰ, ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਵੈਂਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਲਾਥੁਰਥੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਖਾ ਕਰੂਵੱਟਾ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਥੋਟਾਪੱਲੀ ਸਪਿਲਵੇ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਬਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਾਰਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਰਾਤੂਪੁਝਾ / ਪੁਥੇਨਕਾਵੂ ਤੋਂ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਏਦਾਨਾਦ, ਓਥੇਰਾ, ਤਿਰੂਵਨਵੰਦੂਰ, ਇਰਮਾਲਿਕਾਰਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਾਲੂਮਕਲ ਪੂਰਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਪੰਬਾ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਖਾ ਕੁਥੀਆਥੋਡੇ ਤੋਂ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਲੁਮਕਲ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਤੋਂ ਨੇਦੁਮਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਥਲਵਾਡੀ, ਐਡਥੁਆ, ਚੰਪਾਕੁਲਮ, ਪੁਲੰਗਾਡੀ, ਨੇਦੁਮੁਡੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਨਾਕਾਰੀ ਵਿਖੇ ਵੈਂਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਖਾ ਵੇਮਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੋਈ ਪੁਲੰਗਾਡੀ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ। ਅਚਨਕੋਵਿਲ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਪਾਈਪਦ / ਵੀਯਾਪੁਰਮ ਵਿਖੇ ਪੰਬਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੀ ਸ਼ਾਖਾ ਕਰੀਚਲ, ਚੇਰੂਥਾਨਾ ਰਾਹੀਂ ਮੁੜ ਪੰਬਾ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੇਰੁਨਥੇਨਾਰੁਵੀ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵੇਚੂਚਿਰਾ ਅਤੇ ਅਥਿਕਯਾਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਝਰਨਾ ਹੈ।

ਖ਼ਤਰੇ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ

ਪੰਬਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਡਾਪੰਥਲ, ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਨੇੜੇ ਸੂਚਨਾ ਬੋਰਡ

ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸੁੰਗੜ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨੇੜਲੇ ਖੂਹ ਵੀ ਸੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾਣੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਮਾਹਰ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਲਗਾਮ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕੇਰਲ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਕੁਝ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਨਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਨਯਮ ਪੁੰਕਵਨਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੱਪੜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸੁੱਟੀ ਜਾਵੇ। ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੰਬਾ ਅਤੇ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ

ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੰਬਾ ਨਦੀ

ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ (ਸ੍ਰੀ ਧਰਮਸਥਾ) ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਡਾਲਮ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ਕੇਰਲ ਦੀ ਗੰਗਾ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਬਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣਾ ਪਵਿੱਤਰ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਅਯੱਪਨ ਮੰਦਿਰ ਤੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਹਿਣ ਵਾਲੀ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਤਿਰੂਵੱਲਾ ਸ਼੍ਰੀਵੱਲਭਪੁਰਮ ਮੰਦਿਰ, ਅਦੂਰ ਮੰਨਾਰ ਮੰਦਿਰ, ਅਰਨਮੁਲਾ ਮੰਦਿਰ, ਚੇਂਗਨੂਰ ਮਹਾਦੇਵਾ ਮੰਦਿਰ, ਠਕਾਝੀ ਸ੍ਰੀ ਧਰਮ ਸੰਸਥਾ ਮੰਦਿਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਝੀਲ ਜਾਂ ਸਰਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਪੰਬਾ ਸਰਸ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਨਦੀ ਦਾ ਬੇਸਿਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਬਰੀਯਾਸਰਾਮ ਵੀ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ (ਬਾਂਦਰ ਸ਼ਹਿਰ) ਜਾਂ ਅਜੋਕਾ ਹੰਪੀ (ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਥਾਂ) ਵੀ ਹੰਪੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਸ ਪੰਬਾ ਸਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।