ਫੂਲਚੰਦ ਗੁਪਤਾ
ਫੂਲਚੰਦ ਗੁਪਤਾ (ਜਨਮ 30 ਅਕਤੂਬਰ 1958) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਵੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਹੈ। ਉਹ ਹਿੰਮਤਨਗਰ, ਗੁਜਰਾਤ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਰਾਜ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਖਵਾਬਖਵਾਹਾਂ ਕੀ ਸਦਾ ਹੈ ਲਈ 2013 ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਈਸੀ ਮਹੋਲ ਮੈਂ ਲਈ ਸ਼ਫਦਰ ਹਾਸ਼ਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (2000) ਜਿੱਤਿਆ।
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਫੂਲਚੰਦ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਜਗਤਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ 30 ਅਕਤੂਬਰ 1958 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰੁਦੌਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਅਮਰਾਇਗਾਓਂ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਮਰੇਗਾਓਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ 1969 ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ[1] 1970 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਆਇਆ ਅਤੇ 1974 ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਹਿੰਦੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਨਰੋਦਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ (ਪੁਰਾਣੀ SSC) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1978 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਕਾਮਰਸ ਮਹਾਵਿਦਿਆਲੇ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਕੀਤੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
1982 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਐਚ ਕੇ ਆਰਟਸ ਕਾਲਜ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 1985 ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਲੈਂਗੂਏਜ ਤੋਂ 1987 ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਕੀਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸਨੇ ਭਵਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ 1993 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉੱਤਮਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਹੇਠ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਵੀਰ ਨਰਮਦ ਦੱਖਣੀ ਗੁਜਰਾਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 2013 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਇਕਿਸਵੀ ਸਦੀ ਕੇ ਪ੍ਰਥਮ ਦਸਕ ਕੇ ਹਿੰਦੀ ਉਪਨਿਆਸ ਮੈਂ ਦਲਿਤ, ਨਾਰੀ ਇਵਮ ਵਰਗੀਆ ਚੇਤਨਾ (21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ 'ਦਲਿਤ, ਔਰਤ ਅਤੇ ਵਰਗ ਚੇਤਨਾ') ਲਈ।[2]
ਕਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ 1980 ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। 1987 ਤੋਂ 1988 ਤੱਕ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਯੰਗ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 1989 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪ੍ਰਾਂਤੀਜ ਵਿੱਚ ਸਾਬਰਗ੍ਰਾਮ ਵਿਦਿਆਪੀਠ, ਸੋਨਾਸਨ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਉਸ ਨੇ ਸਕੂਲੀ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ 1973 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੰਸਾ, ਸਮਕਾਲੀਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ, ਨਿਰੀਕਸ਼ਕ, ਨਵਨੀਤ ਸਮਰਪਨ ਅਤੇ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਂਤੀਜ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[2]
ਕੰਮ[ਸੋਧੋ]
ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਸਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਇਸੀ ਮਹੋਲ ਮੈਂ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 1997 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੇ ਰਾਮ (2002)। ਸਾਂਸਤ ਮੈਂ ਹੈ ਕਬੂਤਰ (2003), ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੁਨਤਾ ਆਗ ਕੇ ਸੰਸਾਰ (2006), ਰਾਖ ਕਾ ਢੇਰ (2010), ਕੋਟ ਕੀ ਜੈਬ ਸੇ ਝਨਕਤੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ (2012), ਦਿਨੁ ਔਰ ਕੌਵ (2012), ਝਰਨ ਕੀ ਤਰਾਹ (2013), ਫੂਲ ਔਰ ਤਿਤਲੀ (2014) ਅਤੇ ਤਿਮੀਰ ਕਾ ਦੁਰਗ (2021) ਉਸਦੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ।
ਖਵਾਬਖਵਾਹੋ ਕੀ ਸਦਾ ਹੈ (2009) ਅਤੇ ਆਰਜ਼ੂ-ਏ-ਫੂਲਚੰਦ (2015) ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਪ੍ਰਯਾਸਚਿਤ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੋਧ ਉਸਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਪ੍ਰਥਮ ਦਸਕ ਕੇ ਹਿੰਦੀ ਉਪਨਿਆਸ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਚੇਤਨਾ (2016) ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ।
ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਮਨ (2008, ਗੁਜਰਾਤੀ), ਮਹਾਗਾਥਾ (2011) ਅਤੇ GEMS ਔਨ ਗ੍ਰਾਸ ਟਿਪਸ (2018, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਰਤਕ) ਉਸਦੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ।
ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ, ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਰਘੁਵੀਰ ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਾਵਲਾਂ: ਲਗਾਨੀ, ਇਛਾਵਰ[3] ਉੱਪਰਵਾਸ, ਸਹਿਵਾਸ ਅਤੇ ਅੰਤਰਵਾਸ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਹਰੀਸ਼ ਮੰਗਲਮ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤਾਲਾਬ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ।
ਮਾਨਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤਾ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਈਸੀ ਮਹੋਲ ਮੈਂ (1997) ਲਈ 2000 ਵਿੱਚ ਸ਼ਫਦਰ ਹਾਸ਼ਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਗੁਜਰਾਤ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਫੂਲ ਔਰ ਤਿਤਲੀ ਲਈ 2014 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[4] ਉਸਨੂੰ ਅਰਾਵਲੀ ਸ਼ਿਖਰ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਥਾਗਤ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਪਰਿਵਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਉਸਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਸ਼ਕੁਨ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ, ਪੱਲਵੀ, ਅਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ, ਸਿਧਾਰਥ ਅਤੇ ਰੁਚਿਰ ਹਨ। ਉਹ ਹਿੰਮਤਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।[3]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Prajapati, Dr. Amrit (2015). शब्द, अर्थ और भावार्थ Shabd, Arth aur Bhavarth (in ਹਿੰਦੀ) (First ed.). Ahmedabad: Dr. Amrit Prajapati Publication. p. 20. ISBN 978-93-80125-73-2.
- ↑ 2.0 2.1 Desai, Manoj (2014). Janvaadi Kavi Phoolchand Gupta. Ahmedabad: Parshva Publication. pp. 10–12. ISBN 978-93-5108-190-6.
- ↑ 3.0 3.1 Prajapati, Amrut (2014). Shabda, Artha Aur Bhavartha (A Study of Poems by Phoolchand Gupta). Ahmedabad: Rangdhwar Prakashan. ISBN 978-93-80125-73-2.
- ↑ Prajapati, Amrut (June 2014). "Shilao Ke Niche Kasmasate Swapna (article about Phoolchand Gupta)". Vishwagatha. Uttar Pradesh: Pankaj Trivedi. ISSN 2347-8764.