ਬੰਗਾਲੀ ਕਿੱਸਾ
ਬੰਗਾਲੀ ਕਿੱਸਾ (ਬੰਗਾਲੀ: বাংলা কিসসা/কিচ্ছা ), ਕੇਚਾ ( ਬੰਗਾਲੀ: কেচ্ছা ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ),[1] ਬੰਗਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਧਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੌਖਿਕ ਕਹਾਣੀ-ਕਥਨ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਰਬ ਅਤੇ ਤੁਰਕੋ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਯੋਜਨ ਨਾਲ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।[2] ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
ਜਿੱਥੇ ਕਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ, ਬਹਾਦਰੀ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਅਖੰਡਤਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੂਰਵ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। ਬੰਗਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਇਸਦੀ ਹਸਤੀ ਲਈ।
ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਉਚਾਰਨ[ਸੋਧੋ]
ਕਿੱਸਾ ਸ਼ਬਦ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿੱਸਾ (قصه ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ' ਮਹਾਕਾਵਿ ਕਥਾ ' ਜਾਂ ' ਲੋਕ ਕਥਾ '। ਇਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬੰਗਾਲੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਰਗੀਆਂ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਆਮ ਨਾਂਵ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ' ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ ' ਜਾਂ ' ਕਹਾਣੀ ' ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੱਸਾ ਨੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਗਾਲੀ ਮੁਸਲਿਮ ਲੇਖਕ ਪਿਆਰ, ਯੁੱਧ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਪਰਸੋ-ਅਰਬ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬੰਗਾਲੀ ਦੀ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਬੋਲੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਆਰ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਗਲ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਸਲਤਨਤ (ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ) ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਫਾਰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿੱਸਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਟਾਲਾ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ। ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਵੜਾ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਕਿੱਸਾ ਸਾਹਿਤ।[3] ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕਿੱਸਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਗੁਆ ਚੁੱਕੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬੰਗਾਲੀ ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ( ਸ਼ਧੂ-ਭਾਸ਼ਾ ), ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸੀ, ਵਧੇਰੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੀਰ ਮੁਸ਼ੱਰਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਬਿਸ਼ਾਦ ਸਿੰਧੂ, ਕਰਬਲਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਬੰਗਾਲੀ ਕਿੱਸੇ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਤ ਸ਼ਧੂ -ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[4]
ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ[ਸੋਧੋ]
ਲਿਖਤੀ ਬੰਗਾਲੀ ਕਿੱਸਾ ਬੰਗਾਲੀ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਵਸਤੂ ਬਣ ਗਈ। 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਸਗੀਰ ਦੀ ਯੂਸਫ਼-ਜ਼ੁਲੇਖਾ ਨੂੰ ਮੱਧਕਾਲੀ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[5] ਚਟਗਾਉਂ ਦੇ ਬਹਿਰਾਮ ਖਾਨ ਨੇ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੰਸਕਰਣ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਲੈਲੀ-ਮਜਨੂ" ਕਿਹਾ। ਨੇੜਲੇ ਸਤਕਾਨੀਆ ਵਿੱਚ, ਮੁਹੰਮਦ ਯਾਰ ਖੰਦਕਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਵਾਜ਼ਿਸ਼ ਖਾਨ ਨੇ ਗੁਲੇ ਬਕਾਵਾਲੀ ਲਿਖੀ ਜੋ ਪਿਆਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਰੀਆਂ ਵਰਗੇ ਜੀਵ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਹਮਜ਼ਾ, ਮਧੂਮਾਲਤੀ, ਫਰਹਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰੀਨ, ਤੂਤੀਨਾਮਾ, ਹਤੇਮਤਾਈ, ਸਖੀ ਸੋਨਾ, ਜੰਗਨਾਮਾ, ਅਲੀਫ਼-ਲੈਲਾ ਵਾ ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਗੁਲੇ ਤਰਮੁਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀਬੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਈਅਦ ਹਮਜ਼ਾ, ਨਸੇਰ ਅਲੀ, ਰੌਸ਼ਨ ਅਲੀ ਅਤੇ ਫਕੀਰ ਸ਼ਾਹ ਗਰੀਬੁੱਲਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ কেচ্ছা - শব্দের বাংলা অর্থ. english-bangla.com (in Bengali).
- ↑ 2.0 2.1 Islam, Sirajul. "Kissa". Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh. Asiatic Society of Bangladesh.
- ↑ Kumar Banerji, Amiya. West Bengal District Gazetteers. Vol. Howrāh. West Bengal. p. 462.
- ↑ "Bishad Sindhu (Book II Chapter 4)". The Daily Star. 28 February 2015. Retrieved 4 August 2016.
- ↑ Ahmed, Wakil. "Yusuf-Zulekha". Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh. Asiatic Society of Bangladesh.