ਮਹੇਸ਼ ਦੀ ਰਥਾਯਾਤ੍ਰਾ
ਮਹੇਸ਼ ਦੀ ਰਥਯਾਤ੍ਰਾ ( ਬੰਗਾਲੀ: মাহেশের রথযাত্রা ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਰੱਥ ਤਿਉਹਾਰ ਜਾਂ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਹੈ ( ਪੁਰੀ ਦੀ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ,[1] 1396 ਤੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ[2] ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੇਰਾਮਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਮਹੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।[3] ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਮਹੇਸ਼ ਗੁੰਡੀਚਾ ਬਾਰੀ (ਜਾਂ, ਮਾਸੀਰ ਬਾਰੀ) ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ, ਬਲਰਾਮ ਅਤੇ ਸੁਭਦਰਾ ਦੇ ਰੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ (ਰੋਸ਼ੀ) ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ 8ਵੇਂ ਦਿਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
_ESTD-1396_AD.jpg)
ਇਹ ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਸੀ। ਦਰੁਬਾਨੰਦ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ, ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਬੰਗਾਲੀ ਰਿਸ਼ੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਪੁਰੀ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਨੂੰ ‘ਭੋਗ’ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਟੁੱਟੇ ਦਿਲ ਦਰੁਬਾਨੰਦ ਨੇ ਮਰਨ ਤੱਕ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਤੀਜੇ ਦਿਨ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ, “ਦ੍ਰੁਬਾਨੰਦ, ਬੰਗਾਲ ਵਾਪਸ ਜਾਓ। ਭਾਗੀਰਥੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਹੇਸ਼ ਨਾਮ ਦਾ ਸਥਾਨ ਮਿਲੇਗਾ। ਉੱਥੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਾਰੂ-ਬ੍ਰਹਮਾ (ਨਿੰਮ ਦਾ ਤਣਾ) ਭੇਜਾਂਗਾ। ਇਸ ਤਣੇ ਨਾਲ ਬਲਰਾਮ, ਸੁਭਦਰਾ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਮੂਰਤੀ ਬਣਾਓ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ 'ਚ ਭੋਗ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਹਾਂ।'' ਇਸ ਲਈ ਦਰੁਬਨਦਾ ਮਹੇਸ਼ ਕੋਲ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਾਧਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਡਰਾਉਣੀ ਬਰਸਾਤ ਵਾਲੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਦਾਰੂ-ਬ੍ਰਹਮਾ ਮਹੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤ੍ਰਿਏਕ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਚੈਤੰਨਿਆ ਪੁਰੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਹੇਸ਼ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।[4] ਦਰੁਬਾਨੰਦ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਗੁਆ ਬੈਠਾ, ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਸ੍ਰੀ ਚੈਤੰਨਿਆ ਨੇ ਮਹੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ 'ਨਬਾ ਨੀਲਾਚਲ' ਭਾਵ 'ਨਵੀਂ ਪੁਰੀ' ਰੱਖਿਆ।[4] ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਬੁੱਢੇ ਦਰੁਬਾਨੰਦ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰਾਂ ਗੋਪਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਵੇਂ, ਕਮਲਾਕਰ ਪਿਪਲਾਈ ਨੂੰ, ਮੰਦਰ ਦਾ ਸੇਵਾਦਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਧਰੁਬਾਨੰਦ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਤਿਉਹਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਸਨਾਯਾਤਰਾ ਰਥਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[5] ਸਨਾਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦਿਨ, ਜਗਨਨਾਥ, ਬਲਰਾਮ ਅਤੇ ਸੁਭਦਰਾ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[5] ਇਸ ਲਈ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਤਿੰਨ ਵੈਦ, ਅਰਾਮਬਾਗ, ਗੋਘਾਟ ਅਤੇ ਘਾਟਲ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[5] ਉਹ ਦਵਾਈ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਰਲ ਮਿਸ਼ਰਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਮੂਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੁਖਾਰ ਉਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਮ ਵਾਂਗ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।[5]
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ[ਸੋਧੋ]
ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚੈਟਰਜੀ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ' ਰਾਧਾਰਣੀ ' ਵਿਚ ਮਹੇਸ਼ ਰਥਾਯਾਤਰ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਰਣਨ ਹੈ।[6] ਨਾਵਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਨਾਇਕਾ ਰਾਧਾਰਾਣੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਲੱਭ ਗਈ। ਬੰਕਿਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੇਲੇ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੇ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਹਜ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਟੁੱਟੇ ਦਿਲ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਦੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Rathayatra celebrated in West Bengal". The Hindu. 4 July 2008. Archived from the original on 2008-10-13. Retrieved 2008-10-18.
- ↑ "Bengal celebrates Rathajatra festival". Monsters and Critics. 16 July 2007. Retrieved 2008-10-18.[permanent dead link]
- ↑ The Rath Yatra of Mahesh in Bengal, second oldest in the World, turns 623 years Archived 2021-07-13 at the Wayback Machine. indianexpress.com.
- ↑ 4.0 4.1 "রথযাত্রাকে ঘিরে রাজ্যের পর্যটনচিত্রে স্থান করে নিক মাহেশ, চায় শ্রীরামপুর". Anandabazar Patrika (in Bengali). Kolkata: ABP Group. 28 June 2014. Archived from the original on 17 August 2016. Retrieved 7 July 2016.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "রথযাত্রাকে ঘিরে রাজ্যের পর্যটনচিত্রে স্থান করে নিক মাহেশ, চায় শ্রীরামপুর". Anandabazar Patrika (in Bengali). Kolkata: ABP Group. 28 June 2014. Archived from the original on 17 August 2016. Retrieved 7 July 2016.
- ↑ "রথযাত্রাকে ঘিরে রাজ্যের পর্যটনচিত্রে স্থান করে নিক মাহেশ, চায় শ্রীরামপুর". Anandabazar Patrika (in Bengali). Kolkata: ABP Group. 28 June 2014. Archived from the original on 17 August 2016. Retrieved 7 July 2016.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਮਹੇਸ਼ 2022 ਦੀ ਰੱਥਯਾਤਰਾ - ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਆਨੰਦਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਵੀਡੀਓ