ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ

ਮੇਨਕਾ ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ
ਮਈ 2014 ਵਿੱਚ ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ
ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰੀ
ਮੌਜੂਦਾ
ਦਫ਼ਤਰ ਸੰਭਾਲਿਆ 26 ਮਈ,2014
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ	ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤੀਰਥ
ਸੰਸਦ ਦੇ ਸਦੱਸ
ਮੌਜੂਦਾ
ਦਫ਼ਤਰ ਸੰਭਾਲਿਆ 16 ਮਈ,2014
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਵਰੁਣ ਗਾਂਧੀ
ਹਲਕਾ	ਪਿਲਿਭਿਤ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 1989–2009
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਭਾਨੁ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ	ਵਰੁਣ ਗਾਂਧੀ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 18 ਨਵੰਬਰ 2001 – 30 ਜੂਨ 2002
ਰਾਜ ਦੇ ਮੰਤਰੀ -ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ(ਸਭਿਆਚਾਰ)
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 1 ਸਤੰਬਰ 2001 – 18 ਨਵੰਬਰ 2001
ਸੋਸ਼ਲ ਜਸਟਿਸ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 13 ਅਕਤੂਬਰ 1999 – 1 ਸਤੰਬਰ 2001
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ	(1956-08-26) 26 ਅਗਸਤ 1956 ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ,ਭਾਰਤ
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ	ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ
ਬੱਚੇ	ਵਰੁਣ ਗਾਂਧੀ
ਰਿਹਾਇਸ਼	ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ,ਭਾਰਤ
As of 27 ਮਈ, 2014 ਸਰੋਤ: ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ

ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ (ਜਨਮ 26 ਅਗਸਤ 1956, ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ) ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾ ਸੰਬੰਧੀ ਸਰਗਰਮ ਕਾਰਜ ਕਰਤਾ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਪਤਰਕਾਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਇੰਨਾ ਦੇ ਅਨੇਕ ਲੇਖ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਅਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ

ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਲੌਰੇੰਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਵਰ ਤੇ ਲੇਡੀ ਸ਼ੀ ਰਾਮ ਕਾਲਜ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਮਤੀ ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ। ਸੰਜੇ ਅਤੇ ਮੇਨਕਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਸੰਜੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਵਲੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ। ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ 1982 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ।

ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਪਾਰਸੀ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਜ਼ਾਰੋਸਟ੍ਰੀਅਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।

ਉਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਨਾਮਾਂ ਦੀ ਪੇਂਗੁਇਨ ਬੁੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।

ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ 1984 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਅਮੇਠੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ, ਪਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਇ। 1988 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਣੀ। 1989 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸੰਸਦ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ।

ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਜ ਕਰਤਾ

ਸ਼੍ਰੀ ਮਤੀ ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ ਇੱਕ ਜਾਣੀ ਹੋਈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਜ ਕਰਤਾ ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੀਡਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੁ-ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮੇਨਿਕਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਨ 1992 ਵਿੱਚ ਪੀਪਲ ਫ਼ਾਰ ਏਨਿਮਲਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਹੜਾ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਣ ਲਈ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਗਮਾਰਕ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ ਜੋ ਕੀ ਕਾਰਪੇਟ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰਵਾਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਰਗਮਾਰਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਬੰਧੂਆ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਸੰਮਾਨ ਮਿਲ ਚੁਕੇ ਹੈ। ਇਹ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਨਿਮਲ ਰੇਸਕਿਉ ਦੀ ਵੀ ਰੱਖਿਅਕ ਹੈ। ਮੇਨਿਕਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਹੇਡਸ ਤੇ ਟੇਲਸ ਨਾਮਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣਵ ਕਾਰਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਜੁਲਮਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜਨਹਿਤ ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਵਾਰਾ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਊਂਸਪਲ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਥਾਂ ਨਸਬੰਦੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਪਸ਼ੂ ਜਨਮ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਬੀਸੀ), ਏਅਰਗਨਾਂ ਦੀ ਅਨਿਯਮਤ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਜਾਂ ਚਿੜੀਆਘਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਵੇਲੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਊਰਜਾ ਗਲੋਬ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਜਿਊਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਾਤਾਵਰਨਕ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਆਸਟਰੀਆ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਯੂਰੋਸੋਲਰ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਵੁਪਰਟਲ ਇੰਸਟੀਚਿਟ, ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।

ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ ਪੀਪਲਜ਼ ਫਾਰ ਐਨੀਮਲਜ਼ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ/ਭਲਾਈ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਸ਼ੂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈਡਸ ਐਂਡ ਟੇਲਸ ਦੀ ਐਂਕਰਿੰਗ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸਨ। ਉਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ A Delicate Balance ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਸਟ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।

ਸਨਮਾਨ

• ਇੰਵਾਇਰਮੈਂਟਲਿਸਟ ਐਂਡ ਵੈਜੀਟੇਰੀਅਨ ਆਫ਼ ਦੀ ਈਅਰ (Environmentalist and Vegetarian of the year) - 1994