ਮੰਗਲ (ਗ੍ਰਹਿ)
ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ (ਚਿੰਨ੍ਹ: .svg){kind=small}
) ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਚੌਥਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਮੰਗਲ (1.5 AU) ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ (0.107 ਧਰਤੀ ਦੇ ਭਾਰ) । ਇਸ ਦੇ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਲੋਹਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਜੰਗ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ।[1] ਮੰਗਲ ਦੇ ਦੋ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ, ਡੇਮੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Deimos) ਅਤੇ ਫੋਬੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Phobos)[2]
ਮੰਗਲ ਦਾ ਨਾਂ ਰੂਮੀ ਦੇਵਤਾ ਮਾਰਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਏ।ਇਹਨ
ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਤਾ ਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿਉਂਕੇ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਰੱਤਾ ਏ ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਚ ਲਵੇ-ਏ-ਦੀ ਆਕਸਾਇਡ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਿਕਦਾਰ ਏ। ਮੰਗਲ ਇਕ ਪਥਰੀਲਾ ਸਿਆਰਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਪਤਲੀ ਹਵਾ ਦੀ ਇਕ ਤਹਿ ਏ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਚੰਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਤਾਰੇ ਡਿੱਗਣ ਦੇ ਖਡ਼ੇ ਨੇਂ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਆਰ ਆਤਿਸ਼ ਫ਼ਸ਼ਾਂ, ਵਾਦੀਆਂ, ਸਹੁਰਾ ਤੇ ਪੋਲਰ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਟੋਪੀਆਂ ਨੇਂ।ਮੰਗਲ ਦੇ ਕਮਨ ਦਾ ਵੇਲ਼ਾ ਦਾ ਮੌਸਮਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਦਾ ਵੇਲ਼ਾ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਰਲਦਾ ਏ। ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਮੰਗਲ ਇਕ ਔਰ ਸ਼ੈ ਚ ਰਲਦੇ ਨੇਂ: ਦੋਨੋਂ ਸੀਆਰੇ ਜ਼ਰਾ ਜੇ ਟੀੜੇ ਨੇਂ ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਮੌਸਮ ਆਂਦੇ ਨੇਂ। ਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਸੂਰਜੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਾੜ ਏ: ਓਲੰਪਸ ਮੋਨਸ। ਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਹਮਵਾਰ ਬੋਰਾ ਲੁਸ ਬਿਸਨ ਏ ਜੀਅੜਾ ਏਦੇ ਉਤਲੇ ਪਾਸੇ ਏ ਮੰਗਲ ਦੀ ਖੱਲ ਦਾ 40/ ਬਣਾਂਦਾ ਏ। ਮਾਰੀਨਰ 4 ਪਹਿਲੀ ਸੀਟਲਾਇਟ ਸੀ ਜੀੜੀ ਮੰਗਲ ਦੇ ਕੋਲੋਂ 1965 ਚ ਲਿੰਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਿਆਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਹੈਗਾ ਏ। ਇਸ ਖ਼ਿਆਲ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਮੰਗਲ ਦੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਦਭੇ ਸਨ, ਜੀੜੇ ਵੱਡੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੱਸਦੇ ਸਨ।
ਭੌਤਿਕ ਖ਼ਾਸੀਅਤਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਗਲ ਦਾ ਕਤਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਕਤਰ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਾ ਅੱਧਾ ਏ। ਏ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਕੱਟ ਗੂੜਾ ਏ ਤੇ ਈਦਾ ਵਜ਼ਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 11/ ਏ। ਮਰੀਖ਼ ਦੇ ਅਤੇ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਰਾ ਜੀ ਕੱਟ ਏ। ਮਰੀਖ਼ ਅਤਾਰਦ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਮਗਰ ਅਤਾਰਦ ਦੇ ਗੂੜੇ ਪੁੰਨ ਬੁੱਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਏ ਜੀਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇੰਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪਾਂਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੱਛਾਂ ਵਿਚ 1/ ਤੋਂ ਵੀ ਕੱਟ ਫ਼ਰਕ ਏ,ਮੰਗਲ ਦੀ ਕੁਛ ਜ਼ਰਾ ਬੋਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਏ। ਮੰਗਲ ਦਾ ਰਤਾ ਰੰਗ ਏਦੀ ਖਲ ਚ ਜ਼ੰਗ ਆਲੇ ਲਵੇ-ਏ-ਦੀ ਵੱਜੀ ਤੋਂ ਏ ਜੀਨੂੰ ਹੇਮਾ ਟਾਇਟ (Fe2O3) ਕਿੰਦੇ ਨੇਂ। ਏਦੀ ਖੁੱਲ ਦੇ ਵਿਚ ਮਦਨੀਆਤਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਰੰਗ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇਂ, ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਸੂਰਜੀ, ਭੋਰਾ ਯਾ ਹਰਾ।
ਅੰਦਰ ਦੀ ਬਣਤਰ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਗਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਬੁੱਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੌੜੀ ਦਾਤੀ ਕੌਰ ਏ, ਜੀਦੇ ਗਰਦ ਕੱਟ ਗੂੜੇ ਮੀਟੀਰੀਲ ਨੇਂ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ਼ ਏ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਏ ਕਿ ਏਦੀ ਕੌਰ ਦਾ ਰਦਾਸ 1,794 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਏ ਤੇ ਏ ਕੌਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਲਵੇ-ਏ-ਤੇ ਨਿਕਲ ਨਾਲ਼ ਬਣੀ ਹੋਈ ਏ ਜੀਦੇ ਚ 16-17/ ਸਲਫ਼ਰ ਰਲੀ ਹੋਈ ਏ। ਆਇਰਨ ਸਲਫ਼ਾਇਡ ਦੀ ਕੌਰ ਦੇ ਵਿਚ ਹਲਕੇ ਅਨਸਰ ਵੀ ਕਿੱਲੇ ਹਵੇ-ਏ-ਨੀਂ ਜੀੜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਕੌਰ ਚ ਨਈਂ ਹੁੰਦੇ। ਕੌਰ ਗਰਦ ਇਕ ਸਿਲੀਕੇਟ ਤਹਿ ਲਿਪਟੀ ਹੋਈ ਏ। ਮਰੀਖ਼ ਦੀ ਖੱਲ ਵਿਚ ਸਲੈਕਉਣ ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਏ ਅਨਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਬੋਤੇ ਪਏ-ਏ-ਜਾਂਦੇ ਨੇਂ: ਲਵਿਆ, ਮੀਗਨੀਸ਼ੀਮ, ਅਲੋਮੀਨੀਮ, ਕੀਲਸ਼ੀਮ ਤੇ ਪੋਟਾ ਸ਼ੇਮ। ਮਰੀਖ਼ ਦੀ ਖੱਲ ਤਕਰੀਬਾ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਗਹਿਰੀ ਏ, ਤੇ ਕਜ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਏਦੀ ਮੋਟਾਈ 125 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵੀ ਏ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖੱਲ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਏ ਤੇ ਮਰੀਖ਼ ਦੀ ਖੱਲ ਤੋਂ 3 ਗੁਣਾ ਨਿੱਕੀ ਏ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਗਲ ਪੁਰਾਣੇ ਵਕਤਾਂ ਚ ਲਾਲ਼ ਪਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ । ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ ਉਸਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਉੱਤਰ ਕੇ ਤਹਿਕੀਕ ਕਰਨ ਆਲੇ ਖ਼ਲਾਈ ਜ਼ਹਾਜ਼ ਉਸ ਤੇ ਫੇਜ ਰਹੇ ਨੇਂ । managal grah bahut purana hai.
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ David Noever (2004). "Modern Martian Marvels: Volcanoes?". NASA Astrobiology Magazine. Retrieved 2006-07-23.
- ↑ Scott S. Sheppard, David Jewitt, and Jan Kleyna (2004). "A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness". The Astronomical Journal. Retrieved 2006-12-26.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- ਨਾਸਾ ਵੱਰਲਡ ਵਿੰਡ ਤੇ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਥਰੀ-ਡੀ ਤਸਵੀਰਾਂ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ)
- ਗੂਗਲ ਤੇ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ – ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ
- ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ)
- nineplanets.org ਤੇ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ)
- ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਉਪਰ ਟੋਲ-ਟਾਲ ਦੇ ਬਾਰੇ 1958–1978 (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ) Archived 2009-04-09 at the Wayback Machine. – ਨਾਸਾ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ
- Martian Law – a CATO white paper
- Computer Simulation of a flyby through Mariner Valley
- ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ
- ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ Archived 2013-05-05 at the Wayback Machine.
- ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਭੇਜੇ ਗਏ ਜੰਤਰਾਂ ਦਿਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ
- NASA/JPL OnMars WMS Server for Mars Data Archived 2009-07-05 at the Wayback Machine. – Work as Google Earth client overlays
- Exploring Mars: Image Center
- Mars Astronomy Cast episode #52, includes full transcript.
- BBC News update on Mars Express' findings of polar water ice and water-eroded features on the surface
- BBC News Mars pictures reveal frozen sea
- Feb 07: ESA Prepares for a Human Mission to Mars Archived 2010-01-30 at the Wayback Machine.
- Mars' apparent relative size at opposition as seen by HST
- Mars articles in Planetary Science Research Discoveries
- Flight Into Mariner Valley – NASA/JPL/Arizona State University 3D flythrough of Valles Marineris
- Geody Mars – World's search engine that supports NASA World Wind, Celestia, and other applications
| ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ |
|---|
 |
| ਸੂਰਜ • ਬੁੱਧ • ਸ਼ੁੱਕਰ • ਪ੍ਰਿਥਵੀ • ਮੰਗਲ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ • ਸ਼ਨੀ • ਯੂਰੇਨਸ • ਵਰੁਣ • ਪਲੂਟੋ • ਸੀਰੀਸ• ਹਉਮੇਆ • ਮਾਕੇਮਾਕੇ • ਐਰਿਸ |
| ਗ੍ਰਹਿ • ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਉਪਗ੍ਰਹਿ - ਚੰਦਰਮਾ • ਮੰਗਲ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਸ਼ਨੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯੂਰੇਨਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਵਰੁਣ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯਮ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਐਰਿਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ |
| ਛੋਟੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ: ਉਲਕਾ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ (ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ ਘੇਰਾ ) • ਕਿੰਨਰ • ਵਰੁਣ-ਪਾਰ ਵਸਤੂਆਂ (ਕਾਈਪਰ ਘੇਰਾ/ਬਿਖਰਿਆ ਚੱਕਰ ) • ਧੂਮਕੇਤੂ (ਔਰਟ ਬੱਦਲ) • ਉੱਡਣ ਤਸ਼ਤਰੀ • ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ • ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ |