ਮੰਡੀ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਮੇਲਾ
| ਮੰਡੀ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਮੇਲਾ | |
|---|---|
 ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ | |
| ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ | ਹਿੰਦੂ |
| ਕਿਸਮ | ਹਿੰਦੂ |
| ਮਹੱਤਵ | ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਪੂਜਾ |
| ਪਾਲਨਾਵਾਂ | ਮੇਲੇ ਲਈ 200 ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ |
| ਮਿਤੀ | ਫਰਵਰੀ/ਮਾਰਚ |
| ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ | ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ |
ਮੰਡੀ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਮੇਲਾ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੇਲਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ 7 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 31°43′N 76°55′E / 31.72°N 76.92°E ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ )
ਮੰਡੀ ਤਿਉਹਾਰ ਜਾਂ ਮੇਲਾ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੇਲਾ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਇੱਥੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਮੰਡੀ ਕਸਬਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ "ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਗਿਰਜਾਘਰ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਲਗਭਗ 81 ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕਈ ਦੰਤਕਥਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਦੇਵਤਾ "ਮਾਡੋ ਰਾਏ" ( ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ) ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਦੇ ਭੂਤਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ' ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ।[1][2][3]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰਾਜਾ ਅਜਬਰ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਰਾਜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਸਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਬਲਕਿ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਭੂਤਨਾਥ (ਸ਼ਿਵ ਲਈ ਮੰਦਰ) ਦਾ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਇਆ, ਜੋ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੋ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।[4][5]ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਏ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਪ੍ਰਬਲ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜ ਦੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ, ਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਸੇਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਰਾਜ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਬਣ ਗਈ। ਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਸੇਨ (1664 ਤੋਂ 1679), ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਵਾਰਸ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨੇ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ, ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ, "ਮਾਧਵ ਰਾਏ ਮੰਦਰ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਇਆ। ਰਾਧਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਸੁਨਿਆਰੇ ਭੀਮ ਦੁਆਰਾ ਸਾਲ 1705 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ "ਮਾਧੋ ਰਾਏ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਦੇਵਤਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਡੀ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਕ ਮਾਧੋ ਰਾਏ ਦੇ ਸੇਵਕਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਰਖਵਾਲਿਆਂ ਵਜੋਂ ਰਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸੂਰਜ ਸੇਨ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਵਤੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਬਹੁਤ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ "ਮੰਡੀ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਮੇਲੇ" ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੁਭਾਅ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝਲਕਦਾ ਹੈ।[4][6][5]
ਵਿਜ਼ਟਰ ਜਾਣਕਾਰੀ[ਸੋਧੋ]
ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਿਮਲਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪਠਾਨਕੋਟ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੈ। ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜੋਗਿੰਦਰ ਨਗਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਨੈਰੋ ਗੇਜ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੁਆਰਾ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਬ੍ਰੌਡ ਗੇਜ ਲਾਈਨ ਦੁਆਰਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[7]ਕੁੱਲੂ-ਮਨਾਲੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਭੂੰਤਰ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ
.ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "History Of Mandi". National Informatics Centre. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ "The International Festival". Archived from the original on 1 April 2009. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ "Mandi -The Seventh Heaven". Archived from the original on 10 April 2011. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ 4.0 4.1 "History Of Mandi". National Informatics Centre. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ 5.0 5.1 Chaudhry, Minakshi (2003). Guide to trekking in Himachal: over 65 treks and 100 destinations. Indus Publishing. p. 177. ISBN 81-7387-149-3. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ "The Mysticism of Mandi's Mahashivratri". Himavani: A voice of Himachal Citizen initiative. Archived from the original on 28 November 2009. Retrieved 2010-02-07.
- ↑ "Mandi -The Seventh Heaven". Archived from the original on 10 April 2011. Retrieved 2010-02-07.