ਰਾਗ ਅੜਾਨਾ
| ਥਾਟ | Asavari |
|---|---|
| ਦਿਨ ਦਾ ਸਮਾਂ | ਦੇਰ ਰਾਤ, 12–3 |
| ਆਰੋਹ |
|
| ਅਵਰੋਹ | Ṡ Ḏ Ṉ P G̱ M R S |
| ਵੱਡੀ | ਸਾ |
| ਸਾਮਵੱਡੀ | ਪਾ |
| ਸਮਾਨਾਰਥਕ | ਅਡਾਨਾ ਕਾਨ੍ਹੜਾ |
| ਇਸ ਨਾਲ਼ ਦਾ | ਦਰਬਾਰੀ ਕਾਨ੍ਹੜਾ |
ਅੜਾਨਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਡਾਨਾ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਕਸਰ ਦਰਬਾਰੀ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੰਬਿਤ ਰਚਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦ੍ਰੁਤ ਲਯ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੜਾਨਾ ਰਾਗ ਚਲਨ ਵਿੱਚ ਦਰਬਾਰੀ ਨਾਲੋਂ ਸਿੱਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਮਧੂਮਦ ਸਾਰੰਗ/ਮੇਘ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਮ ਵਿਵਾਦ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦ ਨੂੰ ਜੋ ਕਿ ਰਾਗ ਦੇ ਸਾਰੰਗਾ ਮੂਡ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ,ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ
[ਸੋਧੋ]ਅਰੋਹ - ਸ ਰੇ ਮ ਪ ਨੀ ਪ ਮ ਪ ਨੀ ਸੰ
ਸ ਰੇ ਗ ਮ ਪ ਨੀ ਪ ਸੰ
ਅਵਰੋਹ - ਸੰ ਧ ਨੀ ਪ ਗ ਮ ਰੇ ਸ
ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦੀ
[ਸੋਧੋ]- ਵਾਦੀ - ਸ਼ਡਜ (ਸ)
- ਸੰਵਾਦੀ - ਪੰਚਮ (ਪ)
ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧ
[ਸੋਧੋ]ਕੋਮਲ ਗੰਧਾਰ (ਗ) ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਲੱਖਣ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਵਾਕਾਂਸ਼ ਗ ਮ ਰੇ ਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਕੋਮਲ ਧੈਵਤ (ਧ) ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ, ਪਰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਰੁਕਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅੰਦੋਲਨ ਉੱਪਰਲੇ ਟੈਟਰਾਕਾਰਡ ਵਿੱਚ, ਉੱਚੇ ਸਾ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਉੱਚੇ ਸਾ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ।
ਅਡਾਨਾ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਰਾਗ ਸਮੂਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਸਮਾਂ (ਟਾਈਮ)
[ਸੋਧੋ]ਦੇਰ ਰਾਤ (12 ਵਜੇ-3 ਵਜੇ)
ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਅੜਾਨਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਡਾਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਅੜਾਨਾ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਗ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਗਾਂ ਮਲਹਾਰ ਅਤੇ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਸੀ। ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਗਮਾਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਆਦਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਚੀਤੇ ਦੀ ਖੱਲ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੋਮਨਾਥ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਕਾਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਅੜਾਨਾ ਰਾਗ ਅੱਜ ਦੇ ਅੜਾਨਾ ਰਾਗ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਖਰਾ ਸੀ।
ਮੂਲ
[ਸੋਧੋ]ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਕਾਰਡ
[ਸੋਧੋ]- ਸਿੰਘ ਬੰਧੂ, "ਤਾਨ ਕਪਤਾਨ"
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਕਲਾਕਾਰ |
|---|---|---|---|
| ਮਨਮੋਹਨ ਮਨ ਮੇਂ ਹੋ ਤੁਮ੍ਹੀੰ [1] | ਕੈਸੇ ਕਹੂੰ | ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ | ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਅਤੇ ਸੁਮਨ ਕਲਿਆਣਪੁਰ ਅਤੇ ਐਸ. ਡੀ. ਬਤਿਸ਼ |
| ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਇਲ ਬਾਜੇ | ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਇਲ ਬਾਜੇ | ਵਸੰਤ ਦੇਸਾਈ | ਅਮੀਰ ਖਾਨ (ਸਿੰਗਰ ਅਤੇ ਕੋਰਸ) |
| ਐ ਦਿਲ ਮੁਝੇ ਐਸੀ ਜਗਾਹ ਲੇ ਚਲ | ਆਰਜ਼ੂ (1950 ਫ਼ਿਲਮ) | ਅਨਿਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ) | ਤਲਤ ਮਹਿਮੂਦ |
| ਰਾਧਿਕੇ ਤੂਨੇ ਬਨਸਾਰੀ ਚੁਰਾਈ [1] | ਬੇਟੀ ਬੇਟੇ | ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ | ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ |
| ਆਪ ਕੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਨੇ ਸਮਝਾ | ਅਨਪੜ | ਮਦਨ ਮੋਹਨ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ) | ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ |
| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਵੀਰਾ ਰਾਜਾ ਵੀਰਾ | ਪੋਨੀਅਨ ਸੇਲਵਨ 2 | ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ | ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ, ਹਰੀਨੀ |