ਵਿਲੀਅਮ ਰੋਵਨ ਹੈਮਿਲਟਨ
ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਰੋਵਨ ਹੈਮਿਲਟਨ | |
|---|---|
 ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਰੋਵਨ ਹੈਮਿਲਟਨ (1805–1865) | |
| ਜਨਮ | 4 ਅਗਸਤ 1805 ਡਬਲਿਨ, ਆਇਰਲੈਂਡ |
| ਮੌਤ | 2 ਸਤੰਬਰ 1865 (ਉਮਰ 60) ਡਬਲਿਨ, ਆਇਰਲੈਂਡ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਆਇਰਿਸ਼ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਡਬਲਿਨ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਹੈਮਿਲਟਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈਮਿਲਟੋਨੀਅਨ ਮਕੈਨਿਕਸ ਹੈਮਿਲਟਨਿਅਨਜ਼ ਹੈਮਿਲਟਨ-ਯਾਕੋਬੀ ਸਮੀਕਰਨ ਕੁਆਟ੍ਰਨੀਔਨ ਬਾਈਕੁਆਟ੍ਰਨੀਔਨ ਹੈਮੀਲਟੋਨੀਅਨ ਪਾਥ ਕੋਸੀਅਨ ਕਲਕੁਲੂ ਨਾਬਲਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਰਸਰ ਸ਼ਬਦ 'ਟੈਂਸਰ ਦੀ ਘਾੜਤ ਹੈਮਿਲਟੋਨੀਅਨ ਵੈਕਟਰ ਫੀਲਡ ਇਕੋਸੀਅਨ ਗੇਮ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਅਲਜਬਰਾ ਹੌਡੋਗ੍ਰਾਫ ਹੈਮਿਲਟੋਨੀਅਨ ਸਮੂਹ ਕੇਇਲੀ-ਹੈਮਿਲਟਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਹੈਲਨ ਮੈਰੀ ਬੇਇਲੀ |
| ਬੱਚੇ | ਵਿਲੀਅਮ ਐਡਵਿਨ ਹੈਮਿਲਟਨ, ਆਰਕੀਬਾਲਡ ਹੈਨਰੀ ਹੈਮਿਲਟਨ, ਹੈਲਨ ਐਲੀਜ਼ਾ ਅਮੇਲੀਆ ਓ ਰੈਗਨ ਹੈਮਿਲਟਨ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਰਾਇਲ ਮੈਡਲ (1835) |
| ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ | |
| ਖੇਤਰ | ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ |
| ਅਦਾਰੇ | ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਡਬਲਿਨ |
| ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ | ਜਾਨ ਬਰਿੰਕਲੇ |
| Influences | ਜ਼ੇਰਹ ਕੋਲਬਲ ਜੌਨ ਟੀ ਗਰੇਵਜ਼ |
| Influenced | ਪੀਟਰ ਗੁਥਰੀ ਟੈਟ |
ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਰੋਵਨ ਹੈਮਿਲਟਨ PRIA FRSE (4 ਅਗਸਤ 1805 – 2 ਸਤੰਬਰ 1865) ਇੱਕ ਆਇਰਿਸ਼ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਕੈਨਿਕਸ, ਔਪਟਿਕਸ ਅਤੇ ਅਲਜਬਰੇ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਅਤੇ ਆਪਟੀਕਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਨਵੇਂ ਗਣਿਤਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਗਣਿਤ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਯੋਗਦਾਨ ਨਿਊਟੋਨੀਅਨ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹੈਮਿਲਟੋਨੀਅਨ ਮਕੈਨਿਕਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਕਲਾਸੀਕਲ ਫੀਲਡ ਥਿਊਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਜ਼ਮ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਅਤੇ ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਧ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਆਟਰਨੀਓਨਾਂ ਦੇ ਖੋਜੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਿਖਾਈ ਸੀ। ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਿਸ਼ਪ ਡਾ. ਜੌਨ ਬ੍ਰੇਂਕਲ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੇ ਹੈਮਿਲਟਨ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, 'ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ, ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਇਸ ਜੁੱਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹੈ।'
ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਵਿਲੀਅਮ ਰੋਵਨ ਹੈਮਿਲਟਨ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਜਿਓਮੈਟਰੀਕਲ ਔਪਟਿਕਸ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ,ਔਪਟੀਕਲ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਤਾ, ਮਕੈਨਿਕਸ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਆਟਰਨੀਔਨ ਅਤੇ ਵੈਕਟਰ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਜੂਗੇਟ ਅਲਜਬਰੀ ਜੋੜਾ ਪ੍ਰਕਾਰਜਾਂ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਲੈਕਸ ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਸਤਵਿਕ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਜੋੜਿਆਂ ਵਜੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ), ਬਹੁਪਦੀ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਹਲਹੋਣਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਰੈਡੀਕਲਸ ਦੁਆਰਾ ਹਲਹੋਣਯੋਗ ਆਮ ਕੁਇੰਟਿਕ ਬਹੁਪਦੀ, ਡਾਵਾਂਡੋਲ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (ਅਤੇ ਫੋਰੀਅਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ), ਕੁਆਟਰਨੀਔਨਾਂ ਬਾਰੇ ਲਕੀਰੀ ਓਪਰੇਟਰਾਂ ਅਤੇ ਕੁਆਟਰਨੀਔਨਾਂ ਦੀ ਸਪੇਸ ਤੇ ਲਕੀਰੀ ਓਪਰੇਟਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਤੀਜਾ ਸਿੱਧ ਕਰਨਾ (ਜੋ ਕਿ ਜਨਰਲ ਥਿਊਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਾਮਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜਕੱਲ ਕੇਇਲੇ-ਹੈਮਿਲਟਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੇ "ਆਈਕੋਸੀਅਨ ਕਲਕੂਲਸ" ਦੀ ਵੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਡੌਡੇਕੈਚੇਡਰੌਨ ਤੇ ਬੰਦ ਕਿਨਾਰਾ ਮਾਰਗਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਹਰ ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਤੇ ਐਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਹੈਮਿਲਟਨ ਸਾਰਾਹ ਹਟਨ (1780-1817) ਅਤੇ ਆਰਕੀਬਾਲਡ ਹੈਮਿਲਟਨ (1778-1819), ਜੋ 38 ਡੋਮਿਨਿਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਤੇ ਡਬਲਿਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਦੇ ਨੌਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥਾ ਸੀ।[1] ਹੈਮਿਲਟਨ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਜੋ ਡੂਨਬੋਇਨ ਤੋਂ ਸੀ, ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈਮਿਲਟਨ ਦਾ ਚਾਚਾ ਜੇਮਜ਼ ਹੈਮਿਲਟਨ,ਟ੍ਰਿਨਟੀ ਕਾਲਜ ਦਾ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਟਾਲਬੋਟਸ ਕਾਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਚਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੂੰ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2]
ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ, ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਦੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੈਮਿਲਟਨ, ਇੱਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੀ ਸੀ। ਔਯੂਰੀ ਡੀ ਵੇਰੇ (1814-1902) ਨੇ 1831 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਚੰਗੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ, ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਔਰਤ ਮਿਲਣੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਦੀ ਧੀ ਹੈਲਨ ਮੈਰੀ ਬੇਇਲੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1833 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਹੈਮਿਲਟਨ ਦੇ ਬੇਇਲੀ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਹੋਏ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਕਿਉਂਕਿ ਬੇਇਲੀ ਪਵਿਤਰ, ਸ਼ਰਮੀਲੀ, ਡਰਪੋਕ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਲੰਬੀ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਿਤ ਸੀ।
ਨੋਟਸ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Bruno, Leonard C. (©1999-2003). Math and mathematicians: the history of math discoveries around the world. Baker, Lawrence W. Detroit, Mich.: U X L. p. 207. ISBN 0787638137. OCLC 41497065.
{{cite book}}: Check date values in:|date=(help)Check date values in:|date=(help) - ↑ ਫਰਮਾ:Cite ODNB(Subscription or UK public library membership required.)ਫਰਮਾ:Cite ODNB