ਸ਼ਾਂਤਾਬਾਈ ਧਨਾਜੀ ਦਾਨੀ
ਸ਼ਾਂਤਾਬਾਈ ਧਨਾਜੀ ਦਾਨੀ (Shantabai Dhanaji Dani; 1919-2001) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਦਲਿਤ ਲੇਖਕ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ।
ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਦਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ 1919 ਵਿੱਚ, ਨਾਸਿਕ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਸਦੇ ਕਈ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਵੀ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਦੁੱਧ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਦਾਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਰਾਧਾਬਾਈ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਸਿਕ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿਖਲਾਈ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜੀਏਟ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਦਾਨੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਬਹੁਤ ਗਰੀਬੀ, ਭੁੱਖਮਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਾਦਰ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂ ਆਬਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਦਾਨੀ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਦੇ ਪਤੀ, ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਗਾਇਕਵਾੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਯਰਵਦਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1942 ਵਿੱਚ, ਦਾਨੀ ਨੇ ਡਾ. ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ।
1946 ਵਿੱਚ, ਦਾਨੀ ਨੇ ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਕਾਲੇ ਝੰਡੇ ਲੈ ਕੇ ਪੁਣੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਯਰਵਦਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਡਾ. ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ 1968 ਅਤੇ 1974 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੀ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਗਾਇਕਵਾੜ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਰਮਾਬਾਈ ਅੰਬੇਡਕਰ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਨਾਸਿਕ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੂੰ ਯਸ਼ਵੰਤਰਾਓ ਚਵਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
1987 ਵਿੱਚ, ਦਾਨੀ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਸਾਵਿਤਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦਲਿਤਾਂ ਲਈ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।
ਡਾਨੀ ਨੇ ਡਾ. ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਦਲਿਤ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਲਿਆ। ਉਸਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਜਨੀ ਤਿਲਕ ਦੁਆਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।