ਸਾਵਿਤਰੀ ਖਾਨੋਲਕਰ
ਸਾਵਿਤਰੀ ਖਾਨੋਲਕਰ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਈਵ ਯਵੋਨ ਮੈਡੇ ਡੇ ਮਾਰੋਸ 20 ਜੁਲਾਈ 1913 Neuchâtel, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ |
| ਮੌਤ | 26 ਨਵੰਬਰ 1990 (ਉਮਰ 77) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ |
| ਨਾਗਰਿਕਤਾ | ਸਵਿਸ ਭਾਰਤੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਦੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਵਿਕਰਮ ਰਾਮਜੀ ਖਾਨੋਲਕਰ |
ਸਾਵਿਤਰੀ ਬਾਈ ਖਾਨੋਲਕਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Savitri Bai Khanolkar; ਜਨਮ ਈਵ ਯਵੋਨ ਮੈਡੇ ਡੇ ਮਾਰੋਸ, 20 ਜੁਲਾਈ 1913 - 26 ਨਵੰਬਰ 1990)[1] ਇੱਕ ਸਵਿਸ-ਜਨਮ ਭਾਰਤੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਸੀ, ਜੋ ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਫੌਜੀ ਸਜਾਵਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਹਾਦਰੀ ਖਾਨੋਲਕਰ ਨੇ ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ (AC), ਮਹਾਂ ਵੀਰ ਚੱਕਰ (MVC), ਕੀਰਤੀ ਚੱਕਰ (KC), ਵੀਰ ਚੱਕਰ (VrC) ਅਤੇ ਸ਼ੌਰਿਆ ਚੱਕਰ (SC) ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਹਾਦਰੀ ਮੈਡਲ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ ਜਨਰਲ ਸਰਵਿਸ ਮੈਡਲ 1947 ਨੂੰ ਵੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1965 ਤੱਕ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਖਾਨੋਲਕਰ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵੀ ਸੀ।
ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ ਨਿਊਚੈਟਲ ਵਿੱਚ ਈਵ ਯਵੋਨ ਮੈਡੇ ਡੇ ਮਾਰੋਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਉਸਨੇ 1932 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕੈਪਟਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ) ਵਿਕਰਮ ਰਾਮਜੀ ਖਾਨੋਲਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਸਾਵਿਤਰੀ ਬਾਈ ਖਾਨੋਲਕਰ ਰੱਖ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਐਡਜੂਟੈਂਟ ਜਨਰਲ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਹੀਰਾ ਲਾਲ ਅਟਲ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।[3] ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਅਟਲ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਫੌਜੀ ਸਜਾਵਟ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਖਾਨੋਲਕਰ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਦੇ ਉਸਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਵੇਦਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਗੂੜ੍ਹਾ ਗਿਆਨ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਉਸਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਚਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ।
ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ, ਪਹਿਲਾ ਪੀਵੀਸੀ ਉਸਦੀ ਵੱਡੀ ਧੀ ਕੁਮੁਦਿਨੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਸਾਲੇ ਮੇਜਰ ਸੋਮਨਾਥ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ 4 ਕੁਮਾਉਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਮੇਜਰ ਸੋਮਨਾਥ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 1947 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ 3 ਨਵੰਬਰ 1947 ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਸਾਵਿਤਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜੋ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਉਜਾੜੇ ਗਏ ਸਨ। 1952 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲਈ, ਅਤੇ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੱਠ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]ਸਾਵਿਤਰੀ ਬਾਈ ਖਾਨੋਲਕਰ ਦੀ ਮੌਤ 26 ਨਵੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਹੋਈ।[4]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Satyindra Singh (20 June 1999). "Honouring the Bravest of the Brave". Retrieved 2014-08-13.
- ↑ "Veer Gatha:Stories of Param Vir Chakra Awardees" (PDF). NCERT. Retrieved 18 February 2018.
- ↑ Sumit Walia (Jan 23, 2009). "The first Param Vir Chakra". Sify. Archived from the original on October 27, 2010. Retrieved 2014-08-13.
- ↑ Shukla, Ajai (20 July 2013). "The Swiss-born who crafted Param Vir Chakra". Business Standard India. Retrieved 11 February 2018.