ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ
ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ (ਉੜੀ ਸ਼ਾਹੀ, ਊਡੀ ਸ਼ਾਹੀ, [1] [2] ਜਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸ਼ਾਹੀ, ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ [3] 822-1026 ਈਸਵੀ) ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅਰੰਭਕ ਮੱਧਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕਾਬੁਲਿਸਤਾਨ, ਗੰਧਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਬੋਲਬਾਲਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ. ਅਤੀਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਕੇਵਲ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ[ਸੋਧੋ]
ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ। [4]
ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ- ਜੇਮਜ਼ ਪ੍ਰਿੰਸੇਪ, ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ, ਹੈਨਰੀ ਮੀਅਰਸ ਇਲੀਅਟ, ਐਡਵਰਡ ਥਾਮਸ ਆਦਿ- ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। [5] ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪਟਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਯੋਗੇਂਦਰ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਰਾਜਤਰੰਗਿਨੀ ਦੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਪਰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। [5] ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਦੀਨਾ ਬੰਧੂ ਪਾਂਡੇ - ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ - ਨੇ ਆਪਣਾ ਡਾਕਟਰਲ ਖੋਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸਰੋਤਾਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੰਗਾਲਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਸਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਬੀ/ਫ਼ਾਰਸੀ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ।[5] ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [4]
1979 ਵਿੱਚ, ਅਬਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨੇ ਆਰਥਰ ਲੇਵੇਲਿਨ ਬਾਸ਼ਮ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦੇ "ਇਤਿਹਾਸ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ, ਸਿੱਕਾ, ਅਤੇ ਪੈਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ" ਉੱਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। [4] [5] ਉਸਨੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅਥਾਰਟੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [4] [6] 2010 ਵਿੱਚ, ਮਾਈਕਲ ਡਬਲਯੂ. ਮੀਸਟਰ — ਯੂਪੈਨ ਵਿਖੇ ਕਲਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ — ਨੇ ਸਾਹੀ ਦੇ ਮੰਦਰ-ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ; ਉਸਨੇ ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। [6] 2017 ਵਿੱਚ, ਇਜਾਜ਼ ਖਾਨ ਨੇ "ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ[ਆਂ] ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ" ਉੱਤੇ ਲੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। [4]
ਸਰੋਤ[ਸੋਧੋ]
ਸਾਹਿਤ[ਸੋਧੋ]
ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ - ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਖੰਡਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। [4] ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਕਲਹਣ ਦੀ ਰਾਜਤਰੰਗੀਨੀ (1148-1149) ਹੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। [4] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਲ-ਬਰੂਨੀ (ਅੰ. 1030) ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼-ਅਲ-ਹਿੰਦ, ਅਬੂਲ-ਫ਼ਜ਼ਲ ਬੇਹਾਕੀ (ਅੰਦ. 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ),ਦੀ ਤਾਰੀਖ-ਏ-ਬੇਹਾਕੀ, ਅਬੂ ਸਈਦ ਗਰਦੇਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ੈਨ ਅਲ-ਅਖ਼ਬਾਰ, ਅਤੇ ਅਲ-ਉਤਬੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ-ਏ ਯਾਮਿਨੀ (ਸੀ. 1020) ਹਨ। [4] [5] [5]
ਮੂਲ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Rahman, Abdul (2002). "New Light on the Khingal, Turk and the Hindu Sahis" (PDF). Ancient Pakistan. XV: 37–42.
The Hindu Śāhis were therefore neither Bhattis, or Janjuas, nor Brahmans. They were simply Uḍis/Oḍis. It can now be seen that the term Hindu Śāhi is a misnomer and, based as it is merely upon religious discrimination, should be discarded and forgotten. The correct name is Uḍi or Oḍi Śāhi dynasty.
- ↑ Meister, Michael W. (2005). "The Problem of Platform Extensions at Kafirkot North" (PDF). Ancient Pakistan. XVI: 41–48.
Rehman (2002: 41) makes a good case for calling the Hindu Śāhis by a more accurate name, "Uḍi Śāhis".
- ↑ Sharma 2003.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 Khan 2017.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Rehman 1976.
- ↑ 6.0 6.1 Meister 2010.