ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮਾਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ
ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਾਜ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮਾਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਅਜੋਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ।[1] ਗਹਿਣੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਕੱਦਮੇਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਹੋਰ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, 1995 ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 13 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਵਿੱਚ ਹੀਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਤਿਜੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਰਾਜ, ਗਹਿਣੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ ਦੇ ਹਨ। ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਨਾਮਲਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ, ਗਹਿਣੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਪੰਨੇ, ਗੁੰਟੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕੋਲੂਰ ਡਾਇਮੰਡ ਮਾਈਨ ਤੋਂ ਹੀਰੇ ਸਮੇਤ ਰਤਨ ਜੜੇ ਹੋਏ ਹਨ[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਵਿੱਚ ਹੀਰੇ ਦੀ ਖਾਨ (ਹੁਣ ਆਂਧਰਾ ਰਾਇਲਸੀਮਾ ਹੀਰਾ ਖਾਣਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ), ਬਰਮੀ ਰੂਬੀ ਅਤੇ ਸਪਿਨਲ, ਅਤੇ ਬਸਰਾ ਅਤੇ ਮੰਨਾਰ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਤੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਇੱਥੇ 173 ਗਹਿਣੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2,000 carats (0.40 kg) ਵਜ਼ਨ ਦੇ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਪੰਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।, ਅਤੇ ਮੋਤੀ 40,000 ਚੋਅ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਰਤਨ, ਦਸਤਾਰ ਦੇ ਗਹਿਣੇ, ਹਾਰ, ਪੈਂਡੈਂਟ, ਬੈਲਟ, ਬਕਲਸ, ਮੁੰਦਰਾ, ਬਾਂਹ ਬੰਦ, ਚੂੜੀਆਂ, ਬਰੇਸਲੇਟ, ਐਂਕਲੇਟ, ਕਫਲਿੰਕਸ, ਬਟਨ, ਘੜੀ ਦੀਆਂ ਚੇਨਾਂ, ਅੰਗੂਠੀਆਂ, ਅੰਗੂਠੇ ਦੀਆਂ ਮੁੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨੱਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਤ ਤਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਬਸਰਾ ਮੋਤੀ ਦਾ ਹਾਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਤਲਾਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 465 ਮੋਤੀ ਜੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜੈਕਬ ਡਾਇਮੰਡ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 184.75 ਕੈਰੇਟ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੀਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਖ਼ਰੀ ਨਿਜ਼ਾਮ, ਉਸਮਾਨ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਚੌਮਹੱਲਾ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਦੇ ਪੈਰ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਵਰਤਿਆ ਸੀ।
ਗਹਿਣਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
1995 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1967 ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਨਿਜ਼ਾਮ, ਮੀਰ ਉਸਮਾਨ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ₹218 ਕਰੋੜ (ਲਗਭਗ US$70 ਮਿਲੀਅਨ) ਵਿੱਚ ਗਹਿਣੇ ਖਰੀਦੇ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਹਿਜ਼ 25 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਰਕਮ ਵਿੱਚ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[2] ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਲਗਭਗ $65 ਮਿਲੀਅਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤੈਅ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਸੋਥਬੀ ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ $350 ਮਿਲੀਅਨ ਦੀ ਅਸਲ ਕੀਮਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ।[3] ਸ਼ੇਅਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ($20 ਮਿਲੀਅਨ) ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੋਤੇ ਮੁਕਰਰਮ ਜਾਹ ਨੂੰ ਗਿਆ।[3]
ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਸਥਿਤ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ; 2001 ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਸਲਾਰ ਜੰਗ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿਖੇ।[4][5]
1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਗਹਿਣੇ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ 65 ਵਿੱਚੋਂ 37 ਗਹਿਣਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਫਾਤਿਮਾ ਫੌਜੀਆ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀ ਪੋਤੀ, ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਸਿਟੀ ਸਿਵਲ ਕੋਰਟ ਗਈ ਅਤੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਟਰੱਸਟੀ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਸਨ, ਨਾ ਹੀ ਟੈਂਡਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਕੀਮਤ ਮਿਲ ਸਕੇ।[6]
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਦਾਲਤੀ ਕੇਸ ਚੱਲੇ।[7]
ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ, 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਗਹਿਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਰਕਮ ਲਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਲਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਨਿਜ਼ਾਮ ਹਿਮਾਯਤ ਅਲੀ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਦੀ ਮਾਂ ਫਾਤਿਮਾ ਫੌਜੀਆ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਸੀ।[8]
ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮੁਫਖਮ ਜਾਹ, ਨਜਫ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਦਿਲਸ਼ਾਦ ਜਾਹ, ਹਿਮਾਯਤ ਅਲੀ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਜਵੈਲਰੀ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਹੋਰ ਟਰੱਸਟੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਗਹਿਣੇ ਸੌਂਪੇ।[9]
ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਹਿਮਾਯਤ ਅਲੀ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਹਿਣੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।[8][10][11]
ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੈਂਕੜੇ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਦੋ ਬਾਰੀ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਰਲੱਭ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਹਿਮਾਇਤ ਅਲੀ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਰਬੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇ।[12]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ National Museum, New Delhi. "Exhibitions at National Museum of India,New Delhi (India) - Nizams' Jewellery". nationalmuseumindia.gov.in. Archived from the original on 2 April 2009. Retrieved 15 December 2013.
- ↑ "Nizam's Heirs End Wrangle for Treasure" The Independent
- ↑ 3.0 3.1 "The Prince's Ransom" The Guardian
- ↑ "King's Ransom: The jewels of the Nizams of Hyderabad, finally on display, include the fifth-largest diamond in the world" India Today
- ↑ "Hyderabad misses glitter of Nizam’s priceless jewels" The Hindu
- ↑ Amarnath K. Menon (April 30, 1988). "Precious collection of Nizam's jewels lies buried in a bank vault". India Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-10-10.
- ↑ "Jewel of the Nizams" (PDF).
- ↑ 8.0 8.1 Syed Akbar (Jun 13, 2021). "Keep jewels in Hyderabad, Nizam's kin Himayat Ali Mirza writes to PM Modi | Hyderabad News - Times of India". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-10-02.
- ↑ Kumar, V. Rishi. "Royal scion writes to PM seeking suitable setting for Nizam's jewellery". @businessline (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-10-02.
- ↑ "Afsur-Ul-Mulk, Afsur-Ud-Dowla, Afsur Jung, Mirza Mahomed Ali Beg, Khan Bahadur, Nawab, Maj.-Gen., (died 18 March 1930), ADC to Nizam of Hyderabad; Commander the Nizam's Regular Force, 1897", Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, retrieved 2022-07-15
- ↑ "Hyderabad Deccan, Hh the Nizam of, Asaf Jah Nizam-Ul-Mulk; Mir Sir Mahbub Ali Khan, Fateh Jung, (18 Aug. 1866–9 Aug. 1911), Premier Prince of the Indian Empire", Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, retrieved 2022-07-15
- ↑ "Clipping of Sakshi Telugu Daily - Hyderabad Constituencies". epaper.sakshi.com. Archived from the original on 2022-07-15. Retrieved 2022-07-15.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ[ਸੋਧੋ]
- ਊਸ਼ਾ ਆਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਣੇ (ਹਾਰਡਕਵਰ),ISBN 81-85832-15-3 .
- ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਡਾਇਮੰਡ ਅਤੇ ਜੈਕਬ ਡਾਇਮੰਡ ਲਈ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀ ਇੱਛਾ