ਹੜੱਪਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ
عجائب گھر ہڑپہ | |
 | |
 | |
| ਸਥਾਪਨਾ | 1926 (established) 26 ਮਾਰਚ 1967 (ਮੌਜੂਦਾ ਇਮਾਰਤ) |
|---|---|
| ਟਿਕਾਣਾ | ਚੀਚਾਵਟਨੀ-ਹੜੱਪਾ ਰੋਡ, ਹੜੱਪਾ, ਸਾਹੀਵਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ |
| ਗੁਣਕ | 30°37′31″N 72°51′58″E / 30.625232°N 72.866181°E |
| ਕਿਸਮ | ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਜਾਇਬ ਘਰ |
ਹੜੱਪਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੜੱਪਾ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ।[1] ਇਹ ਹੜੱਪਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।[1][2]
1926 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਸਾਈਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ 1967 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਾ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3][4]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਸੀ ਜੋ 3300 ਸਦੀ ਤੋਂ 1300 ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਜੇਹਲਮ, ਚਨਾਬ, ਰਾਵੀ, ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿੰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ . ਇਸ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਟਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਖੋਜੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹੜੱਪਾ ਅਤੇ ਮੋਹਨਜੋ-ਦਾਰੋ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੜੱਪਾ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੋਜਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਹੜੱਪਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਟਿੱਲਿਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1826 ਵਿੱਚ ਚਾਰਲਸ ਮੈਸਨ ਦੁਆਰਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।[5] ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਬਰਨਜ਼ ਨੇ ਫਿਰ 1831 ਵਿੱਚ ਸਾਈਟ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ, ਜੋ 1861 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਬਣੇ,[6] ਨੇ 1853 ਅਤੇ 1856 ਵਿੱਚ ਸਾਈਟ ਦੇ ਦੋ ਦੌਰੇ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸਾਈਟ ਦਾ ਘੇਰਾ ਲਗਭਗ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ।[7] ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕੁਝ ਟਿੱਲੇ ਪੁੱਟੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ-ਮੁਲਤਾਨ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਪਹਿਲੀ ਖੁਦਾਈ[ਸੋਧੋ]
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਨੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਈਟ (ਨਾਲ ਹੀ ਮੋਹਨਜੋ-ਦਾਰੋ ਵਿਖੇ) ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਦਯਾ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਨੇ 1921 ਤੋਂ 1925 ਤੱਕ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਵਾਈ। ਖੁਦਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੌਰ 1926 ਤੋਂ 1934 ਤੱਕ ਮਾਧੋ ਸਰੂਪ ਵਤ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋਇਆ। ਕੇਏ ਨੀਲਕੰਤਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ 1937 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੌਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਮੋਰਟੀਮਰ ਵ੍ਹੀਲਰ ਦੁਆਰਾ 1944 ਅਤੇ 1946 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਖਾਈਆਂ ਵਿਛਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।[7]
ਪੋਸਟ-ਆਜ਼ਾਦੀ[ਸੋਧੋ]
ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀਕ ਮੁਗਲ ਨੇ 1966 ਵਿੱਚ ਹੜੱਪਾ ਵਿਖੇ ਖੁਦਾਈ ਕਰਵਾਈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਪਲਬਧ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਇਆ। 26 ਮਾਰਚ 1967 ਨੂੰ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ, ਕਾਜ਼ੀ ਅਨਵਾਰੁਲ ਹੱਕ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1986 ਤੋਂ 2001 ਤੱਕ, ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਹੜੱਪਾ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਐੱਫ. ਡੇਲਸ ਇੱਕ ਸਹਿ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।[7]
ਸੰਗ੍ਰਹਿ[ਸੋਧੋ]
ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੈਲਰੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ, ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਡਿਸਪਲੇ 'ਤੇ ਤੀਹ ਸ਼ੋਅਕੇਸ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬੇ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਟੈਰਾਕੋਟਾ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਖਿਡੌਣੇ, ਪਿੰਜਰ, ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਦੰਦ, ਖੋਲ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Harappa Museum | Directorate General of Archaeology". archaeology.punjab.gov.pk. Retrieved 2022-07-08."Harappa Museum | Directorate General of Archaeology". archaeology.punjab.gov.pk. Retrieved 2022-07-08.
- ↑ 2.0 2.1 "The Historical Museum Harappa". YouTube. Dawn News. 2 March 2017. Retrieved 2022-07-09.
- ↑ Khalti, Sher Ali (16 May 2021). "Harappa: an ancient archaeological site of Pakistan". The News International. Retrieved 2022-07-09.
- ↑ "Museum in Harappa". Pakistanica. Retrieved March 8, 2012.
- ↑ "Narrative of various journeys in Balochistan, Afghanistan, the Panjab, & Kalât, during a residence in those countries : to which is added an account of the insurrection at Kalat, and a memoir on Eastern Balochistan". Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. Retrieved 2022-07-09.
- ↑ Cariappa, Devika (2011-10-13). "Dead men tell no tales, or do they?". Deccan Herald (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-07-09.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 "Harappa Museum | Directorate General of Archaeology". archaeology.punjab.gov.pk. Retrieved 2022-07-08.