ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਕਲ ਯੁੱਗ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਕਲ ਯੁੱਗ ਜਾਂ ਕਲਿਯੁਗ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਯੁੱਗਾਂ (ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਗਾਂ) ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਵਾਪਰ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਚੱਕਰ ਦੇ ਕ੍ਰਿਤ (ਸਤਿ) ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੋਕਾ ਯੁੱਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪਾਪ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[1][2][3]

ਕਲਿਯੁਗ ਦੇ "ਕਾਲੀ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਲੇਸ਼" ਜਾਂ "ਝਗੜਾ" ਅਤੇ ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਾਲੀ ਭੂਤ ਨਾਲ ਹੈ (ਦੇਵੀ ਕਾਲੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ)।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਪੁਰਾਣਿਕ ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ,[lower-alpha 1] ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਦਵਾਪਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ ਕਲਿਯੁਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ 17/18 ਫਰਵਰੀ 3102 ਈ.ਪੂ.[9][10] 432,000 ਸਾਲ (1,200 ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲ) ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਕਲਯੁਗ 5,125 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 2024 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਇਸਦੇ 4,26,875 ਸਾਲ ਬਾਕੀ ਹਨ।[11][12][13] ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਅੰਤ 428,899 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ।[lower-alpha 2]

ਵ੍ਯੁਪੱਤੀ

[ਸੋਧੋ]

ਯੁੱਗ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: युग), ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਯੁੱਗ", ਜਿੱਥੇ ਇਸਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਯੁਗ ਹੈ, ਯੁਗਮ, ਯੁਗਾਂਨ, ਅਤੇ ਯੁਗ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਯੁਜ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: युज्) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, believed derived from *yeug- (Proto-Indo-European: ਸ਼ਾ.ਅ. 'ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਜਾਂ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋਣ ਲਈ').[14]

ਕਲਿਯੁੱਗ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: कलियुग) ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਕਾਲੀ (ਦੈਂਤ) ਦਾ ਯੁੱਗ", "ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਯੁੱਗ", "ਬੁਰਾਸ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਯੁੱਗ", ਜਾਂ "ਝਗੜਾ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦਾ ਯੁੱਗ"।[15]

ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਮਹਾਭਾਰਤ, ਮਨੁਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।[16] ਇਹ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਆਰੀਆਭਟੀਆ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਐਪੀਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]

ਪੀ.ਵੀ. ਕੇਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਾਰ ਯੁਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਾਮ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਪੱਲਵ ਸਿਮਹਾਵਰਮਨ (ਮੱਧ-5ਵੀਂ ਸਦੀ ਸੀ.ਈ.) ਦੀ ਪਿਕੀਰਾ ਅਨੁਦਾਨ:[17][18]

ਜੋ ਕਲਯੁਗ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਡੁੱਬ ਚੁੱਕੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਸੀ।

— ਪੱਲਵ ਸਿੰਹਾਵਰਮਨ ਦੀ ਪਿਕਰਾ ਗ੍ਰਾਂਟ, ਲਾਈਨ 10 (ਤੀਜੀ ਪਲੇਟ, ਸਾਹਮਣੇ)

ਐਪੀਗ੍ਰਾਫੀਆ ਕਾਰਨਾਟਿਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮੈਸੂਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਵਾਲੇ ਯੁਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਐਪੀਗ੍ਰਾਫ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।[19]

ਸ਼ੁਰੂ ਤਾਰੀਖ

[ਸੋਧੋ]
Information kiosk at Bhalka, the place from where Krishna returned to his heavenly abode

ਸੂਰਜ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਲਿਯੁਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 18 ਫਰਵਰੀ 3102 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ (00:00) ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ।[9][10][20] ਇਹ ਉਹ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਧਰਤੀ ਛੱਡ ਕੇ ਵੈਕੁੰਠ ਨੂੰ ਪਰਤਿਆ ਸੀ।[21] ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਭੱਲਕਾ ਦੇ ਮੰਦਿਰ (ਦੇਖੋ ਫੋਟੋ) ਵਿਖੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਆਰੀਆਭੱਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਲਿਯੁਗ 3102 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 499 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਆਰੀਆਭੱਟਿਅਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕਲਿਯੁਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸਹੀ ਸਾਲ ਦੱਸਿਆ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ "ਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਾਲ 3600" ਵਿੱਚ 23 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦਾ 3600 ਵਾਂ ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 23 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਰੀਆਭੱਟ ਦਾ ਜਨਮ 476 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਕਲਿਯੁਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ (3600 - (476 + 23) + 1 (ਇੱਕ ਸਾਲ 1 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 1 ਈਸਵੀ ਤੱਕ)) = 3102 ਈ.ਪੂ.[22]

ਕੇ.ਡੀ. ਅਭਯੰਕਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿੰਦੂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਗ੍ਰਹਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਮੋਹੇਂਜੋ-ਦਾਰੋ ਦੀਆਂ ਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[23] ਇਸ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਸਾਲ 3102 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਬੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਦੀ ਅਸਲ ਮਿਤੀ 7 ਫਰਵਰੀ 3104 ਈ.ਪੂ. ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਵਰਧਾ ਗਰਗਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਪ੍ਰੈਕਸ਼ਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਗਰਗਾ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਦੇ 30% ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੂਰਵਤਾ ਦੀ ਦਰ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।[24][25][ਬਿਹਤਰ ਸਰੋਤ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਮਿਆਦ ਅਤੇ ਬਣਤਰ

[ਸੋਧੋ]

ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥ ਇੱਕ ਯੁਗ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਯੁਗਾਂ (ਸੰਸਾਰ ਯੁਗਾਂ) ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ, ਕ੍ਰਿਤ (ਸਤਿਆ) ਯੁੱਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਹਰੇਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ (25%) ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 4:3 ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ। :2:1। ਹਰੇਕ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਯੁਗ-ਸੰਧਿਆ (ਸਵੇਰ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਲ (ਉਰਫ਼ ਯੁੱਗ) ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਯੁਗ-ਸੰਧਿਆ (ਸੰਧਿਆ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਇੱਕ ਸੰਧਿਆ (ਸਵੇਰ/ਸੰਧੂ) ਦਸਵੇਂ ਹਿੱਸੇ (10) ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। %) ਇਸਦੀ ਮੁੱਖ ਮਿਆਦ ਦਾ। ਲੰਬਾਈ ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲਾਂ (ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਸਾਲਾਂ) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਹਰ ਇੱਕ 360 ਸੂਰਜੀ (ਮਨੁੱਖੀ) ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।[11][12][13]

ਕਲਿਯੁਗ, ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਯੁੱਗ, 432,000 ਸਾਲਾਂ (1,200 ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲ) ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਮਾਂ 360,000 ਸਾਲਾਂ (1,000 ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲ) ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸੰਧਿਆਵਾਂ ਹਰ ਇੱਕ 36,000 ਸਾਲਾਂ (100 ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲ) ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਚੱਕਰ ਦੇ ਕਲਿਯੁਗ, ਮੌਜੂਦਾ ਯੁੱਗ, 3102 ਬੀਸੀਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਹਨ:[11][12][13]

ਕਲ ਯੁੱਗ
ਹਿੱਸਾ ਸ਼ੁਰੂ (- ਅੰਤ) ਮਿਆਦ
Kali-yuga-sandhya (dawn)* 3102 ਈ.ਪੂ. 36,000 (100)
Kali-yuga (proper) 32,899 ਈ. 360,000 (1,000)
Kali-yuga-sandhyamsa (dusk) 392,899 ਈ. – 428,899 ਈ. 36,000 (100)
ਸਾਲ: 432,000 solar (1,200 divine)
(*) ਵਰਤਮਾਨ [26]

ਮਹਾਭਾਰਤ, ਪੁਸਤਕ 12 (ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਰਵ), ਚੌ. 231:[27][lower-alpha 3]

(17) ਇੱਕ ਸਾਲ (ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ) ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ... (19) ਮੈਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੱਸਾਂਗਾ ਜੋ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। , ਕ੍ਰਿਤਾ, ਤ੍ਰੇਤਾ, ਦੁਆਪਰ ਅਤੇ ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ। (20) ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਆਕਾਸ਼ੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਤ ਯੁੱਗ ਦੀ ਮਿਆਦ ਹੈ। ਉਸ ਚੱਕਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਚਾਰ ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਚਾਰ ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। (21) ਦੂਜੇ ਚੱਕਰਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਮਿਆਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਤੱਕ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਨੁਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਚੌ. 1:[28]

(67) ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਹੈ ... (68) ਪਰ ਹੁਣ ਬ੍ਰਾਹਮਣ [(ਬ੍ਰਹਮਾ)] ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦਾ ਸੰਖੇਪ (ਵਰਣਨ) ਸੁਣੋ ਅਤੇ ਕਈ ਯੁਗਾਂ (ਸੰਸਾਰ, ਯੁੱਗ ਦੇ) ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ। (69) ਉਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕ੍ਰਿਤ ਯੁੱਗ (ਮੇਰੇ) ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ (ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ) ਹੈ; ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਸੰਧਿਆ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲੀ ਸੰਧਿਆ ਉਸੇ ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। (70) ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਯੁਗਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਧਿਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਇੱਕ (ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ) ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸੂਰਿਆ ਸਿਧਾਂਤ, ਚੌ. 1:[29]

(13) ... ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਦਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (14) ... ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਗੁਣਾ ਸੱਠ [360] ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਹਨ ... (15) ਇਹਨਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੌਗੁਣਾ ਯੁੱਗ (ਕੈਟੁਰਯੁਗ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਚਾਰ ਸੌ ਬਤੀਸ [4,320,000] ਸੂਰਜੀ ਸਾਲ (16) ਉਸ ਚੌਗੁਣੀ ਯੁੱਗ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਸੰਧਿਆ ਹੈ। ਸੁਨਹਿਰੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਯੁੱਗਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ ਨੇਕੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ: (17) ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਹਿੱਸਾ, ਚਾਰ, ਤਿੰਨ, ਦੋ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਗੁਣਾ ਇੱਕ, ਸੁਨਹਿਰੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਯੁੱਗਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ: ਹਰੇਕ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਇਸਦੀ ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਸੰਧਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕਤਾ (ਧਰਮ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬਲਦ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਤਿਆ ਯੁਗ ਵਿੱਚ, ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਬਲਦ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਲੱਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਆਰਾ ਘਟਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਲੀ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਧਰਮ ਦੇ ਬਲਦ ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਲੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[30][31]

ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]

ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਕੌਰਵਾਂ ਦਾ ਪਤਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੁਗ-ਸੰਧੀ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ, ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਬਿੰਦੂ।[32] ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਾਲੀ ਦੈਂਤ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੋਕ ਲਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦੁਰਯੋਧਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਤਬਾਹੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਅਰਿਸ਼ਦਵਰਗ ਅਤੇ ਅਧਰਮ ਦਾ ਰੂਪ ਬਨਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ

[ਸੋਧੋ]

ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਚਨ ਕਲਿਯੁਗ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕਾਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਕੁਝ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।[33][34]

10,000 ਸਾਲ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ

[ਸੋਧੋ]

ਬ੍ਰਹਮਾ ਵੈਵਰਤ ਪੁਰਾਣ (ਰਥੰਤਰਾ ਕਲਪ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ) 10,000 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਲਿਯੁਗ ਯੁੱਗ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਡੇਟਿੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਭਗਤੀ ਯੋਗੀ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣਗੇ।[35]

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ

[ਸੋਧੋ]
Guru Nanak, Mardana, and Bala meet Kalyug’s physical form. Art from a Janamsakhi manuscript.

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੰਗ: 1185 ਵਿਚ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ:[36]

ਹੁਣ, ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਯੁੱਗ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਸੁਆਮੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਬੂਟਾ ਲਗਾ। ਇਹ ਹੋਰ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਦਾ ਮੌਸਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਦੇਹ ਅਤੇ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਭਟਕਣਾ।

ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]

ਚੌਬੀਸ ਅਵਤਾਰ ਦੇ "ਨੇਹਕਲੰਕੀ ਅਵਤਾਰ" ਭਾਗ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਚੌਵੀਵੇਂ ਅਵਤਾਰ, ਕਲਕੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਲਿਯੁਗ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਵੱਈਏ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਅਧਰਮਿਕ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਧਰਮ ਅਤੇ ਕਾਮ (ਜਿਨਸੀ ਅਨੰਦ) ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।.[37][38]

"ਨੇਹਕਲੰਕ ਅਵਤਾਰ" ਦੀ "ਬ੍ਰਿਧ ਨਰਜ" ਪਉੜੀ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:

ਸੁਧਰਮ ਧਰਮ ਧੋਹਿ ਹੈ ਧ੍ਰਿਤੰ ਧਰਾ ਧਰੇਸਣੰ ॥ ਅਧਰਮ ਧਰਮਣੋ ਧ੍ਰਿਤੰ ਕੁਕਰਮ ਕਰਮਣੋ ਕ੍ਰਿਤੰ ॥੨੭॥

ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਧਰਤੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਕਰਨਗੇ।

“ਅਧਰਮ” ਦਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਯੋਗ ਸਮਝੇ ਜਾਣਗੇ।27।

- ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ, 555[39]

ਹੋਰ ਵਰਤੋਂ

[ਸੋਧੋ]

ਕਲਿਯੁਗ ਥੀਓਸੋਫੀ ਅਤੇ ਐਂਥਰੋਪੋਸੋਫੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਕਲਪ ਹੈ,[40][41] ਅਤੇ ਹੇਲੇਨਾ ਬਲਾਵਟਸਕੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਡਬਲਯੂ.ਕਿਊ. ਜੱਜ, ਰੂਡੋਲਫ ਸਟੀਨਰ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇਵੀ, ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੇਨੇ ਗੁਏਨਨ ਅਤੇ ਜੂਲੀਅਸ ਈਵੋਲਾ, ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਰੁਡੋਲਫ ਸਟੀਨਰ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ 1900 ਵਿੱਚ ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[40]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਨੋਟ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ The Bhagavata Purana (1.18.6),[4] Vishnu Purana (5.38.8),[5] Brahmanda Purana (2.3.74.241),[6] Vayu Purana (2.37.422),[7] and Brahma Purana (2.103.8)[8] state that the day Krishna left the earth was the day that the Dvapara Yuga ended and the Kali Yuga began.
  2. ↑ Calculations exclude year zero. 1 BCE to 1 CE is one year, not two.
  3. ↑ Chapter 224 (CCXXIV) in some sources: Mahabharata 12.224.

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "yuga". Dictionary.com Unabridged (Online). n.d. Retrieved 2021-02-27.
  2. ↑ "kali yuga". Dictionary.com Unabridged (Online). n.d. Retrieved 2021-02-27.
  3. ↑ Smith, John D. (2009). The Mahābhārata: an abridged translation. Penguin Classics. p. 200. ISBN 978-0-670-08415-9.
  4. ↑ "Skanda I, Ch. 18: Curse of the Brahmana, Sloka 6". Bhagavata Purana. Vol. Part I. Motilal Banarsidass Publishers Private Limited. 1950. p. 137. On the very day, and at the very moment the Lord [Krishna] left the earth, on that very day this Kali, the source of irreligiousness, (in this world), entered here.
  5. ↑ Wilson, H. H. (1895). "Book V, Ch. 38: Arjuna burns the dead, etc., Sloka 8". The Vishnu Purana. S.P.C.K. Press. p. 61. The Parijata tree proceeded to heaven, and on the same day that Hari [Krishna] departed from the earth the dark-bodied Kali age descended.
  6. ↑ "Ch. 74, Royal Dynasties, Sloka 241". The Brahmanda Purana. Vol. Part III. Motilal Banarsidass. 1958. p. 950. Kali Yuga began on the day when Krsna passed on to heaven. Understand how it is calculated.
  7. ↑ "Ch. 37, Royal Dynasties, Sloka 422". The Vayu Purana. Vol. Part II. Motilal Banarsidass. 1988. p. 824. ISBN 81-208-0455-4. Kali Yuga had started on the very day when Krsna passed away.
  8. ↑ "Ch. 103, Episode of Krsna concluded, Sloka 8". Brahma Purana. Vol. Part II. Motilal Banarsidass. 1955. p. 515. It was on the day on which Krishna left the Earth and went to heaven that the Kali age, with time for its body set in.
  9. ↑ 9.0 9.1 Matchett, Freda; Yano, Michio (2003). "Part II, Ch. 6: The Puranas / Part III, Ch. 18: Calendar, Astrology, and Astronomy". In Flood, Gavin (ed.). The Blackwell Companion to Hinduism. Blackwell Publishing. p. 390. ISBN 0631215352. The [Kali yuga] epoch arrived at ... was midnight of February 17/18 in 3102 BC according to the midnight (ardharatika) school, and the sunrise of February 18 (Friday) of the same year according to the sunrise (audayika) school.
  10. ↑ 10.0 10.1 Burgess 1935, p. 19: The instant at which the [kali yuga] Age is made to commence is midnight on the meridian of Ujjayini, at the end of the 588,465th and beginning of the 588,466th day (civil reckoning) of the Julian Period, or between the 17th and 18th of February 1612 J.P., or 3102 B.C. [4713 BCE = 0 JP; 4713 BCE - 1612 + 1 (no year zero) = 3102 BCE.]
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 Godwin, Joscelyn (2011). Atlantis and the Cycles of Time: Prophecies, Traditions, and Occult Revelations. Inner Traditions. pp. 300–301. ISBN 9781594778575.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 Merriam-Webster (1999). "Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions". Merriam-Webster. Merriam-Webster, Incorporated. pp. 445 (Hinduism), 1159 (Yuga). ISBN 0877790442. https://archive.org/details/isbn_9780877790440. "
    * HINDUISM: Myths of time and eternity: ... Each yuga is preceded by an intermediate "dawn" and "dusk." The Krita yuga lasts 4,000 god-years, with a dawn and dusk of 400 god-years each, or a total of 4,800 god-years; Treta a total of 3,600 god-years; Dvapara 2,400 god-years; and Kali (the current yuga) 1,200 god-years. A mahayuga thus lasts 12,000 god-years ... Since each god-year lasts 360 human years, a mahayuga is 4,320,000 years long in human time. Two thousand mahayugas form one kalpa (eon) [and pralaya], which is itself but one day in the life of Brahma, whose full life lasts 100 years; the present is the midpoint of his life. Each kalpa is followed by an equally long period of abeyance (pralaya), in which the universe is asleep. Seemingly the universe will come to an end at the end of Brahma's life, but Brahmas too are innumerable, and a new universe is reborn with each new Brahma.
    * YUGA: Each yuga is progressively shorter than the preceding one, corresponding to a decline in the moral and physical state of humanity. Four such yugas (called ... after throws of an Indian game of dice) make up a mahayuga ("great yuga") ... The first yuga (Krita) was an age of perfection, lasting 1,728,000 years. The fourth and most degenerate yuga (Kali) began in 3102 BCE and will last 432,000 years. At the close of the Kali yuga, the world will be destroyed by fire and flood, to be re-created as the cycle resumes. In a partially competing vision of time, Vishnu's 10th and final AVATAR, KALKI, is described as bringing the present cosmic cycle to a close by destroying the evil forces that rule the Kali yuga and ushering in an immediate return to the idyllic Krita yuga.".     
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 Gupta, S. V. (2010). "Ch. 1.2.4 Time Measurements". In Hull, Robert; Osgood, Richard M. Jr.; Parisi, Jurgen; Warlimont, Hans (eds.). Units of Measurement: Past, Present and Future. International System of Units. Springer Series in Materials Science: 122. Springer. pp. 6–8. ISBN 9783642007378. Paraphrased: Deva day equals solar year. Deva lifespan (36,000 solar years) equals 100 360-day years, each 12 months. Mahayuga equals 12,000 Deva (divine) years (4,320,000 solar years), and is divided into 10 charnas consisting of four Yugas: Satya Yuga (4 charnas of 1,728,000 solar years), Treta Yuga (3 charnas of 1,296,000 solar years), Dvapara Yuga (2 charnas of 864,000 solar years), and Kali Yuga (1 charna of 432,000 solar years). Manvantara equals 71 Mahayugas (306,720,000 solar years). Kalpa (day of Brahma) equals an Adi Sandhya, 14 Manvantaras, and 14 Sandhya Kalas, where 1st Manvantara preceded by Adi Sandhya and each Manvantara followed by Sandhya Kala, each Sandhya lasting same duration as Satya yuga (1,728,000 solar years), during which the entire earth is submerged in water. Day of Brahma equals 1,000 Mahayugas, the same length for a night of Brahma (Bhagavad-gita 8.17). Brahma lifespan (311.04 trillion solar years) equals 100 360-day years, each 12 months. Parardha is 50 Brahma years and we are in the 2nd half of his life. After 100 years of Brahma, the universe starts with a new Brahma. We are currently in the 28th Kali yuga of the first day of the 51st year of the second Parardha in the reign of the 7th (Vaivasvata) Manu. This is the 51st year of the present Brahma and so about 155 trillion years have elapsed. The current Kali Yuga (Iron Age) began at midnight on 17/18 February 3102 BC in the proleptic Julian calendar.
  14. ↑ "युग (yuga)". Wiktionary. Retrieved 2021-02-27.
    "yuga". Wiktionary. Retrieved 2021-02-27.
    "Yuga". Wisdom Library. 29 June 2012. Retrieved 2021-02-27.
    "युज् (yuj)". Wiktionary. Retrieved 2021-02-27.
    "*yeug-". Online Etymology Dictionary. Retrieved 2021-02-27.
  15. ↑ "कलि (kali)". Wiktionary. Retrieved 2021-02-27.
    "Kali Yuga". Wiktionary. 25 November 2020. Retrieved 2021-02-27.
    "Kaliyuga, Kali-yuga". Wisdom Library. 11 April 2009. Retrieved 2021-02-27.
  16. ↑ Kane, P. V. (September 1936). Sukthankar, Dr. V. S.; Fyzee, A. A. A.; Bhagwat, N. K. (eds.). "Kalivarjya (actions forbidden in the Kali Age)". Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society. 12 (1–2). The Asiatic Society of Bombay: 4.
  17. ↑ Kane 1936, p. 4: Among the earliest is the Pikira grant of Pallava Simhavarman where we have the words 'Who was ever ready to extricate dharma that had become sunk owing to the evil effects of Kaliyuga.'
  18. ↑ The Pikira grant inscription has the word "kaliyuga" on line 10 located on 3rd plate, first side.
    ⁠— Hultzsch, E., ed. (1981). Epigraphia Indica and Records of the Archaeological Survey of India. Vol. VIII — 1905–06. Bombay: Education Society's Press. p. 162.
  19. ↑ Each term has an index of volumes:
    * p. 177: Dvapara, Yuga or age; Dvapara-yuga, do.
    * p. 301: Kali-yuga, age of Kali
    * p. 364: Kritayuga, age; Kritayuga, do.
    — Krishna, Dr. M. H. (1934). Mysore Archeological Survey: Epigraphia Carnatica. Vol. XIII (Part I): General Index. Bangalore: Government Press. pp. 177, 301, 364.
  20. ↑ The Induand the Rg-Veda, Page 16, By Egbert Richter-Ushanas, ISBN 81-208-1405-3
  21. ↑ "Lord Krishna lived for 125 years". The Times of India. 8 September 2004. Retrieved 31 December 2015.
  22. ↑ H.D. Dharm Chakravarty Swami Prakashanand Saraswati. Encyclopedia Of Authentic Hinduism The True History and the Religion of India, Hardbound, 2nd Edition, 2003, ISBN 0967382319 Retrieved 2015-01-21
  23. ↑ Abhyankar, K. D. (1993). "Astronomical significance to two Mohenjodaro seals". Astronomical Society of India, Bulletin. 21 (3–4): 477. Bibcode:1993BASI...21..475A.
  24. ↑ Abhyankar, K. D. (1993). "Astronomical significance to two Mohenjodaro seals". Astronomical Society of India, Bulletin. 21 (3–4): 475. Bibcode:1993BASI...21..475A.
  25. ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2015-02-14. Retrieved 2015-02-02.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  26. ↑ Godwin 2011, p. 301: The Hindu astronomers agree that the [Dvapara Yuga ended and] Kali Yuga began at midnight between February 17 and 18, 3102 BCE. Consequently [Kali Yuga] is due to end about 427,000 CE, whereupon a new Golden Age will dawn.
  27. ↑ Dutt, Manmatha Nath (1903). "Ch. 231 (CCXXXI)". A Prose English Translation of The Mahabharata (Translated Literally from the Original Sanskrit text). Vol. Book 12 (Shanti Parva). Calcutta: Elysium Press. p. 351 (12.231.17, 19–21)..
  28. ↑ Bühler, G. (1886). "Ch. 1, The Creation". In Müller, F. Max (ed.). The Laws of Manu: translated with extracts from seven commentaries. Sacred Books of the East. Vol. XXV. Oxford University Press. p. 20 (1.67–70).
  29. ↑ Burgess, Rev. Ebenezer (1935) [1860]. "Ch. 1: Of the Mean Motions of the Planets.". In Gangooly, Phanindralal (ed.). Translation of the Surya-Siddhanta, A Text-Book of Hindu Astronomy; With notes and an appendix. University of Calcutta. pp. 7–9 (1.13–17).
  30. ↑ "The Mahabharata, Book 3: Vana Parva: Markandeya-Samasya Parva: Section CLXXXIX". Sacred-texts.com. Retrieved 2013-01-20.
  31. ↑ Bhāgavata Purāṇa 1.16.20
  32. ↑ Vajpeyi, Ananya (29 June 2019). "Epic lessons for Kali Yuga: Rereading the 'Mahabharata' in our contemporary moment". The Hindu.
  33. ↑ Mahabharata SECTION CLXXXIX
  34. ↑ www.wisdomlib.org (2019-01-28). "Story of Kali". www.wisdomlib.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-08-18.
  35. ↑ Chaturvedi, Ramesh; Nagar, Shantilal (2001). "129". Brahmavaivarta Purana. Vol. Book 4. Parimal Publications. ISBN 978-81-7110-170-2. Archived from the original on 2023-03-05. Retrieved 2023-01-22. (versus 49–60)
  36. ↑ "Enabling Gurmat Knowledge". SikhiToTheMAX. Archived from the original on 2013-03-24. Retrieved 2013-01-20.
  37. ↑ Dhavan, Purnima (2011). When sparrows became hawks : the making of the Sikh warrior tradition, 1699-1799. New York: Oxford University Press. pp. 55–57. ISBN 978-0-19-975655-1. OCLC 695560144.
  38. ↑ "Shabad . ਸੰਕਰ ਬਰਣ ਪ੍ਰਜਾ ਸਭ ਹੋਈ ॥ - SikhiToTheMax". www.sikhitothemax.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-04-14.
  39. ↑ "Shabad Forbidden works will always be performed. ਅਕ੍ਰਿਤ ਕ੍ਰਿਤ ਕਾਰਣੋ ਅਨਿਤ ਨਿਤ ਹੋਹਿਗੇ ॥ - SikhiToTheMax". www.sikhitothemax.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-04-14.
  40. ↑ 40.0 40.1 Bamford, Christopher (ed.). Spiritualism, Madame Blavatsky & Theosophy: An Eyewitness View of Occult History : Lectures by Rudolf Steiner.
  41. ↑ Dann, Kevin T. (2000). Across the Great Border Fault: The Naturalist Myth in America. Rutgers University Press.

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

[ਸੋਧੋ]
  • Glass, Marty Yuga: An Anatomy of our Fate (Hillsdale, NY: Sophia Perennis, 2004)
  • Guénon, René The Crisis of the Modern World, translated by Arthur Osborne, Marco Pallis and Richard C. Nicholson (Hillsdale, NY: Sophia Perennis, 2004)
  • Lings, Martin The Eleventh Hour: The Spiritual Crisis of the Modern World in the Light of Tradition and Prophecy (Cambridge, UK: Archetype, 2002)
  • Sotillos, Samuel Bendeck "New Age or the Kali-Yuga?" AHP Perspective, April/May 2013, pp. 15–21.
  • Upton, Charles Legends of the End: Prophecies of the End Times, Antichrist, Apocalypse, and Messiah from Eight Religious Traditions (Hillsdale, NY: Sophia Perennis, 2005)

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
ਵਿਕੀਕੁਓਟ ਕਲ ਯੁੱਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਓਟੇਸ਼ਨਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

The dictionary definition of Kali Yuga at Wiktionary

ਫਰਮਾ:Calendars ਫਰਮਾ:Brahmanda ਫਰਮਾ:Doomsday

"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਕਲ_ਯੁੱਗ&oldid=752371" ਤੋਂ ਲਿਆ