ਦਕਸ਼
| ਦਕਸ਼ | |
|---|---|
ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ | |
 ਦਕਸ਼
ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਦਕਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਚਿੱਤਰ - ਇੱਕ ਆਮ ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ (ਖੱਬੇ) ਨਾਲ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ (ਸੱਜੇ) ਨਾਲ | |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | दक्ष |
| ਮਾਨਤਾ | Prajapati, Manasputra |
| ਨਿਵਾਸ | Draksharamam |
| ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ | ਰਿਗਵੇਦ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਰਾਮਾਇਣ, ਮਹਾਭਾਰਤ, ਪੁਰਾਣ |
| ਲਿੰਗ | ਪੁਰਸ਼ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਮਾਤਾ ਪਿੰਤਾ |
|
| Consort | ਪ੍ਰਸੁਤੀ ਅਤੇ ਅਸਕੀਨੀ |
| ਬੱਚੇ | |
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਦਕਸ਼ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: दक्ष, IAST: Daka, lit. "ਯੋਗ, ਨਿਪੁੰਨ, ਜਾਂ ਈਮਾਨਦਾਰ")[1] ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰਚੇਤੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਮ ਰਾਜਾ-ਰਿਸ਼ੀ ਵੀ ਹਨ। ਉਹ ਵੀ ਇੱਕ ਮਾਨਸਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਮਨ ਨੇ ਦਕਸ਼, ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇਵਤਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੋਟੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਰੀਰ ਇੱਕ ਸਟਾਕੀ ਸਰੀਰ ਹੈ, ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਇਆ ਢਿੱਡ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਚਿਹਰਾ ਜਾਂ ਇੱਕ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਸਿਰ ਹੈ। ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਕਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ। ਦੂਸਰਾ ਮਨਵੰਤਰਾ (ਯੁਗ) ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ।
ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ, ਦਕਸ਼ ਇੱਕ ਆਦਿੱਤਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਬਣ ਗਏ। ਇੱਕ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਕਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਯੱਗ (ਅੱਗ ਦੀ ਬਲੀ) ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਧੀ ਸਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਸਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀਰਭੱਦਰ ਦੇਵਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਦਕਸ਼ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਸਿਰ ਨਾਲ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਕਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਨਵੰਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੇਤਾਂ ਨਾਲ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਨਮ[ਸੋਧੋ]
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਕਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਜਨਮ ਹੋਏ ਸਨ, ਇੱਕ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇਵਤਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਤੋਂ ਉੱਭਰਿਆ ਸੀ, ਦੂਜਾ ਜੋ ਉਸਦਾ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਸੀ, ਪ੍ਰਚੇਤਸ ਅਤੇ ਮਰੀਸ਼ਾ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਵਿਆਹ[ਸੋਧੋ]
ਪਾਠ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦਕਸ਼ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਕਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸੂਤੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਪੰਚਜਨੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।[2]
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Monier-Williams Sanskrit-English Dictionary
- ↑ Purāṇam (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). All-India Kasiraja Trust. 2001.