ਰਾਗ ਨਾਟ

  

ਰਾਗ ਨਾਟ (ਨਾਟਾ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਨੱਤਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਗ 36ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਚਲਾਨਾਟਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯਾ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ। ਇਹ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਸਕੇਲ ਚਲਾਨਾਟਾ ਅਤੇ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ(ਔਡਵ) ਗੰਭੀਰਾਨਾਟਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ ਰਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਾਟ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਨਾਟ ਨਾਮ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਰਾਗ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਾਏ-ਵਜਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨੱਤਈ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਰਨਾਟਕ ਨੱਤਈ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰਾਗ ਰਾਗ "ਜੋਗ" ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਲਕਸ਼ਨ ਦੀ ਬਣਤਰ

C ਉੱਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਦੇ ਨਾਲ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਪੈਮਾਨਾ, ਜੋ ਕਿ ਚਲਾਨਾਟਾ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ

ਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਦੇ ਨਾਲ ਉਤਰਦਾ ਪੈਮਾਨਾ, ਜੋ ਕਿ ਗੰਭੀਰਾਨਾਟਾ ਸਕੇਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ

ਨਾਟਾ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਵਰੋਹ(ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਅਤੇ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ-ਔਡਵ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਾਵ ਰਾਗਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਉਤਰਦਾ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਃ

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ3 ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨ2 ਪ ਮ1 ਰੇ3 ਸ[b]

ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦੀ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਹਨ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ਤਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਪੰਚਮਮ, ਸ਼ਤਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕਾਕਾਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ, ਜਿਸਦੇ ਅਵਰੋਹ ਵਿੱਚ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਗੰਧਾਰ ਵਰਜਿਤ ਹਨ।ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਨਾਟ ਰਾਗਮ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇਹ ਹਨ।

• ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ (ਤਨਵਰਨਮ)
• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਚਰਤਨ ਕ੍ਰਿਤੀ ਜਗਦਾਨੰਦ ਕਾਰਕ ਅਤੇ ਨਿੰਨੇ ਭਜਨ
• ਮਹਾਗਣਾਪਥਿਮ, ਸਵਾਮੀਨਾਥ ਪਰਿੱਲਯਾ, ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਪਵਨਾਥਮਾਜਾਗਾਚਾ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
• ਅੰਡਾਲ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾ ਥਿਰੁਪਵਾਈ ਮਾਰਗਾਜ਼ੀ ਥਿੰਗਲ
• 'ਪਾਹਿ ਸੌਰੇ' ਅਤੇ 'ਜਯਾ ਦੇਵਕੀ ਕਿਸ਼ੋਰ' ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ
• ਉਮੈਯੋਰ ਭਗਾਨੇ-ਪਾਪਾਨਸਮ ਸਿਵਨਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
• ਵੇਦ ਮਾਥੇ ਵੇਦ ਵਿਨੁਥੇ ਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਤਰ ਦੁਆਰਾਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਥਰ
• ਇਰਾਈਮਨ ਥੰਪੀ ਦੁਆਰਾ ਪਾਈ ਨਿਖਿਲਾ ਜਨਾਨੀਇਰਾਇੰਮਨ ਥੰਪੀ
• ਸਰਸੀਜਨਭਾ ਮਮ ਪਾਈ ਪਾਲਘਾਟ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਭਾਗਵਤਰ ਦੁਆਰਾ
• ਮਯੂਰਮ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਗਣਪਾਠੇ ਸੁਰਪਾਥੇ
• ਜੈਚਾਮਾਰਾਜੇਂਦਰ ਵੋਡੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਮਲਾਮਬਿਕੇ ਮਮਾਵਾ ਸਦਾ
• ਜੀ. ਐਨ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ ਦੁਆਰਾ ਕਰੀਮੁਖਵਰਦਾ
• ਸ੍ਰੀ ਗਜਾਨਨ, ਸ੍ਰੀ ਪਦਮਨਾਭਮ, ਪ੍ਰਾਣਥੋਸ਼ਮੀ ਦੇਵਮ ਅਤੇ ਰੇ ਰੇ ਮਾਨਸ ਥੁਲਸੀਵਨਮ ਦੁਆਰਾਥੁਲਾਸੀਵਨਮ
• ਪੱਲਵੀ ਸੇਸ਼ਾ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਣਨਾਥ
• ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਤੰਥੀ ਮਾ ਮੁਖ
• ਸੂਰਿਆਕੋਡੀ ਮਮਪ੍ਰਭਮਕੁਦੇਈ-ਕੁੱਟੀ ਕੁੰਜੂ ਥੰਕਚੀ
• ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਮੋ ਨਮੋ ਰਘੁਕੁਲਨਾਇਕਾ
• ਜਯਾ ਜਯਾ ਜਾਨਕੀ (ਪਹਿਲੀ ਨਵਰਤਨ ਮਲਿਕੇ) ਵੰਦੀਸੁਵੁਦਾਦਾਲੀ ਪੁਰੰਦਰਦਾਸ ਦੁਆਰਾ
• ਊਤੁੱਕਾਡੂ ਵੈਂਕਟ ਕਵੀ ਦੁਆਰਾ ਆਨੰਦ ਨਰਤਾਨਾ ਗਣਪਤੀਮ
• ਸਿੱਧੀ ਅਰੁਲ ਸ਼ਿਵਾ ਸ਼ਕਤੀ ਬਾਲਾਗਨੇ-ਨੀਲਕਾਂਤ ਸਿਵਨ

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ

ਗੀਤ.	ਫ਼ਿਲਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਵੈਂਟਰੀਡਵੇਨ ਉੱਨਈ (ਰਾਗਮਾਲਿਕਾ ਦਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸਾ) ਹੋਰ ਰਾਗਃ ਭੈਰਵੀ, ਥੋਡੀ, ਆਰਭੀ, ਸ਼ੰਮੁਖਪ੍ਰਿਆ, ਦਰਬਾਰ, ਹਮਸਧਵਾਨੀ, ਵਸੰਤ, ਮੋਹਨਮ, ਮਨੋਲਯਮ, ਬਾਗੇਸ਼ਵਰੀ, ਸਾਰੰਗਾ, ਕੰਬੋਥੀ, ਗੌਰੀ ਮਨੋਹਰੀ, ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣੀ (16 ਰਾਗ)	ਅਗਾਥੀਆਰ	ਕੁੰਨਾਕੁਡੀ ਵੈਦਿਆਨਾਥਨ	ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਸਿਰਕਾਜ਼ੀ ਗੋਵਿੰਦਰਾਜਨ
ਮਾਨਿੱਕਾ ਥੇਰਿਲ ਮਾਰਗਾਥਾ	ਥੀਡੀ ਵੰਧਾ ਮਪਿੱਲਈ	ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ	ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ
ਮਹਾਗਣਾਪਥਿਮ (ਰਵਾਇਤੀ ਕਰਨਾਟਕ)	ਸਿੰਧੂ ਭੈਰਵੀ	ਇਲਯਾਰਾਜਾ	ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ
ਮੈਟੀਓਲੀ ਕਟਰੋਦ (ਸ਼ੁੱਧ ਧਨਿਆਸੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ)	ਮੈਟੀ		ਇਲੈਅਰਾਜਾ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀ (ਸਿਰਫ ਹਮਿੰਗ)
ਆਲਾ ਆਸਾਥਮ	ਕੰਨੀ ਰਾਸੀ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਇਸਾਈ ਪਾਡੂ ਨੀ	ਇਸਾਈ ਪਾਦਮ ਥੈਂਡਰਲ		ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਓਹ ਓ ਓ ਓ ਓ ਕਾਲਈ ਕੁਇਲਗਲੇ	ਉੱਨਈ ਵਜਥੀ ਪਾਡੂਗਿਰੇਨ
ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ	ਰਾਸੁਕੁੱਟੀ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਇਨੁਮ ਏਨਾਈ (ਗੰਬੀਰਾਨੱਤਈ ਤਿਲੰਗ ਨਾਲ)	ਸਿੰਗਾਰਾਵੇਲਨ
ਪੋਡੂ ਥੰਥਾਨਥੋਮ	ਨੱਲਾ ਨਾਲ
ਪਾਨੀਵਿਜ਼ੂਮ ਮਲਾਰ ਵਨਮ (ਇਨ ਚਲਾਨਾਟਾਈ)	ਨਿਨੈਵੇਲਮ ਨਿਤਿਆ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਇੰਗੇ ਈਰਾਈਵਨ (ਜੋਗ ਵਿੱਚ)	ਸਰ ਜੀ।ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।		ਮਨੋ, ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ
ਨਾਨ ਦੇਵਾ ਦੇਵੀ	ਥੰਗਾਕਿਲੀ		ਮਨੋ, ਸਵਰਨਲਤਾਸਵਰਨਾਲਥਾ
ਓਰੂ ਪੱਟਮਪੋਚੀ	ਕਦਲੂੱਕੂ ਮਰੀਯਾਧਾਈ		ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਸੁਜਾਤਾ
ਨਾਨ ਓਂਦਰੂ ਕੇਤਲ	ਇਲਯਾਰਾਗਮ		ਅਰੁਣਮੋਝੀ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਪੇਗਲੇ ਨੰਬਾਥੇ	ਮਹਾਨਧੀ		ਕਮਲ ਹਾਸਨ, ਸ਼ਨਮੁਗਾਸੁੰਦਰੀ
ਅੰਨਾਈ ਥੰਥਾਈ (ਗੰਬੀਰਾਨੱਤਾਈ)	ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਹੋ ਬੇਬੀ (2023)		ਸ਼ਵੇਤਾ ਮੋਹਨ
ਕਵਿਤਾਈ ਕੇਲੁੰਗਲ (ਰਾਗਮਾਲਿਕਾ)	ਪੁੰਨਗਾਈ ਮੰਨਨ		ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਕੈਟਰੀਨੀਲੇ ਵਰੂਮ ਗੀਤਮ	ਰਸਿਗਨ ਓਰੂ ਰਸਿਗਾਈ	ਰਵਿੰਦਰਨ
ਸੰਧੋਸ਼ਾ ਕਨੀਰੇ	ਯੂਅਰ	ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ	ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ
ਸਪਾਈਡਰਮੈਨ	ਨਵਾਂ।		ਕੁਨਾਲ ਗੰਜਾਵਾਲਾ, ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ
ਨਾਰੂਮੁਗਈ ਨਾਰੂਮੁਗੈਈ	ਇਰੂਵਰ		ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਬੰਬੇ ਜੈਸ਼੍ਰੀ
ਵੇਨੀਲਾ ਵੇਨੀਲਾ			ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ
ਥੌਮ ਥੌਮ	ਆਲੀ ਥਾਂਧਾ ਵਾਨਮ	ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ	ਹਰੀਹਰਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਓਰੁ ਨਿਮੀਦਮਾ	ਥੀਥੀਕੁਧੇ		ਟਿੱਪੂ, ਸ਼੍ਰੀਵਰਥਿਨੀ
ਥੰਗਮਾਗਨ ਇੰਦਰੂ	ਬਾਸ਼ਾ	ਦੇਵਾ	ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਦੇਵੀ ਦੇਵੀ	ਸੰਥਾਰਪਮ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਉਮਾ ਰਾਮਾਨਨਉਮਾ ਰਮਨਨ
ਮੁਧਲਮ ਸੰਥੀਪਿਲ	ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ	ਭਰਾਨੀ	ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਸਵਰਨਾਲਥਾ
ਸੋਲਾਈਗਲ ਏਲਮ	ਪੁੱਕਲਾਈ ਪਰੀਕਥੀਰਗਲ	ਟੀ. ਰਾਜਿੰਦਰ	ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਵਸੰਤਮ ਪਾਡ਼ੀ ਵਾਰਾ	ਰੇਲ ਪਯਨੰਗਲਿਲ		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਵਾਲਿਬਮ ਵਾਜ਼ਾ ਸੋਲਮ	ਉਲਾਸਾਮ	ਕਾਰਤਿਕ ਰਾਜਾ	ਕਾਰਤਿਕ ਰਾਜਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ, ਅਜੀਤ ਕੁਮਾਰ, ਵਿਕਰਮ, ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ, ਸ਼ਰੂਤੀ ਹਾਸਨ
ਸੋਗਮ ਐਨੀ ਐਲਾਈ	ਵਾਨਾਮੇ ਐਲਾਈ	ਮਾਰਗਾਥਾਮਨੀ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ ਅਤੇ ਮਰਾਗਾਧਾ ਮਨੀ (ਕੋਰਸ)
ਯੂਰੀਅਰ ਯੂਰੀਅਰ	ਵਾਨਮ ਵਾਸੱਪਦਮ	ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵਨ	ਹਰੀਹਰਨ, ਗੰਗਾ
ਅਯੇਂਗਾਰੂ ਵੀਤੂ ਅਜ਼ਾਗੇ	ਅੰਨਿਆ	ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ	ਹਰੀਹਰਨ, ਹਰੀਨੀ
ਚੇਨਈ ਸੈਂਥਾਮਿਸ (ਮਹਾਗਣਾਪਥਿਮਾ ਦੀ ਕਾਪੀ)	ਐੱਮ. ਕੁਮਾਰਨ, ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ	ਸ੍ਰੀਕਾਂਤ ਦੇਵਾ	ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ
ਕਰੀਗਲਨ ਕਾਲਾ	ਵੈਟੀਕਾਰਨ	ਵਿਜੇ ਐਂਟਨੀ	ਸੁਚਿਤ ਸੁਰੇਸਨ, ਸੰਗੀਤਾ ਰਾਜੇਸ਼ਵਰਨ
ਆਗਯਮ ਕਨਥਾ	ਉਨਾਕੁਮ ਏਨਾਕੁਮ	ਦੇਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ
ਜਿੰਗੁਨਮਾਨੀ	ਜਿੱਲਾ	ਡੀ. ਇਮਾਨ	ਰੰਜੀਤ, ਸੁਨਿਧੀ ਚੌਹਾਨ
ਅਮੁਕੁੱਤੀਏ	ਜੈਮਿਨੀ ਗਣੇਸ਼ਨਮ ਸੁਰੁਲੀ ਰਾਜਨਮ		ਪ੍ਰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਲਾਨਾਟਾਈ