ਰਣ ਸਿੰਘ ਨਾਕਈ
ਸਰਦਾਰ ਰਣ ਸਿੰਘ ਨਾਕਈ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Sardar Ran Singh Nakai; 1750-1784) ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦਾ ਤੀਜਾ ਮੁਖੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੀਲਾ ਮਿਲਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜੱਟ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸੰਧੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਤੇ ਚਾਚਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਜੋ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸਨ, ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ। ਰਣ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਿਸਲਦਾਰ ਸੀ; ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਮਿਸਲ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਉਹ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾਤਾਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਖੀ ਸਰਦਾਰ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਕਈ ਦੇ ਦਾਦਾ ਸਨ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਰਣ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਜਨਮ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਨਕਈ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੱਥਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ (ਅ.ਸ. 1768) ਸਨ, ਜੋ ਕਿ 1748 ਵਿੱਚ ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ (1706-1767) ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਸੀ ਜੋ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਸੀ।
1595 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ (1563-1606), ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨਾਲ ਬਹਿੜਵਾਲ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਨਾਲ ਸੁਆਗਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਗੁਆਂਢੀ ਪਿੰਡ ਜੰਬਰ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਛਾਂ ਵਾਲੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਚਾਰਪਾਈ (ਖਾਟ) 'ਤੇ ਲੇਟ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਚੌਧਰੀ ਹੇਮਰਾਜ, ਸੰਧੂ ਜਾਟ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣ ਵੇਲੇ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਸੀ, ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਜੰਬਰ ਨੂੰ ਕਾਹਲਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਗਰ ਲੈ ਆਇਆ ਅਤੇ ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ। 1733 ਵਿੱਚ, ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਸਕਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣੇ।[1] 1748 ਵਿੱਚ, ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਬਹਿੜਵਾਲ ਅਤੇ ਕਸੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜੋ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਨੱਕਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਲ ਨੇ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਲਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਨੱਕਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਰਹੱਦ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੇਟਵੇ ਹੈ ਅਤੇ ਨੱਕਾ ਦੇਸ਼ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਅਫਗਾਨਾਂ ਤੋਂ ਚੁਨੀਅਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਪਰ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੁਜਾਨ ਚਿਸਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪਾਕਪਟਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਨਾਕੀਆਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਕਾਫ਼ੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਇਕ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਅਫਗਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿਚ ਉੱਤਮ ਸਨ।
ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਰਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ, ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਕਈ ਮਿਸਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਦਲ ਅਜੇ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਿਆ। 1768 ਵਿਚ ਕੋਟ ਕਮਾਲੀਆ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਣ ਸਿੰਘ ਮਿਸਲ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਰਦਾਰ ਬਣਿਆ।