ਅਡੋਲਫ ਬੁਟੇਨਾਂਟ
ਅਡੋਲਫ ਫ੍ਰੇਡਰਿਕ ਜੋਹਾਨ ਬੁਟੇਨਾਂਟ ( German pronunciation: [ˈaːdɔlf ˈbuːtənant] (24 ਮਾਰਚ 1903 – 18 ਜਨਵਰੀ 1995) ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਬਾਇਓਕੈਮਿਸਟ ਸੀ।[1] ਉਸ ਨੂੰ " ਸੈਕਸ ਹਾਰਮੋਨਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ 1939 ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।" ਉਸ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਵਾਰਡ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1949 ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।[1][2][3][4] ਉਹ 1960 ਤੋਂ 1972 ਤੱਕ ਮੈਕਸ ਪਲੈਂਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਿਹਾ। ਉਹ 1959 ਵਿੱਚ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਸੈਕਸ ਫੇਰੋਮੋਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਬੰਬਿਕੋਲ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬ੍ਰੇਮਰਹੇਵਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੇਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਮਾਰਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਲਈ ਉਹ ਗੌਟਿੰਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਅਡੋਲਫ ਵਿੰਡੌਸ ਦੇ ਕਾਰਜ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ 1927 ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਡਾਕਟੋਰਲ ਖੋਜ ਡੇਰਿਸ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਅਲੱਗ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1931 ਵਿੱਚ ਗੋਟਿੰਗਨ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ 1933-1936 ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਡੈਨਜ਼ਿਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਔਰਡੀਨੇਰੀਅਸ ਬਣ ਗਿਆ।[5] 1933 ਵਿੱਚ ਬੁਟੇਨੈਂਡਟ ਨੇ ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਜਰਮਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਈ-ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੁੰ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ। 1936 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਬਰਲਿਨ-ਡਾਹਲਮ ਵਿੱਚ ਕੈਸਰ ਵਿਲਹੈਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਇਓਕੈਮਿਸਟਰੀ ਲਈ ਮੈਕਸ ਪਲੈਂਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ[6] ਜਦ ਕਿ 1 ਮਈ 1936 (ਪਾਰਟੀ ਮੈਂਬਰ ਨੰਬਰ 3716562) ਨੂੰ NSDAP ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। ਕੈਸਰ ਵਿਲਹੇਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਕਾਰਲ ਨਿਊਬਰਗ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਯਹੂਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੋਟੇਨੋਨਸ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨਾਜ਼ੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੁਆਰਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰੀਗਸਵਿਚਟਿਗ (ਯੁੱਧ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ) ਲੇਬਲ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਖੋਜ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਫੰਡਿੰਗ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਬੰਬਾਰ ਪਾਇਲਟਾਂ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਵਰਗੇ ਫੌਜੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸਨ।[7]
ਅਡੋਲਫ ਵਿੰਡੌਸ ਅਤੇ ਸ਼ੈਰਿੰਗ ਦੇ ਵਾਲਟਰ ਸ਼ੋਲਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਡਾਸ਼ਯ ਤੋਂ ਕੱਢੇ ਗਏ ਹਾਰਮੋਨਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਖੋਜ ਨੇ ਐਸਟ੍ਰੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਾਦਾ ਸੈਕਸ ਹਾਰਮੋਨਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਲੀਟਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਤੋਂ ਕੱਢੇ ਗਏ ਸਨ।[8][9] <i id="mwSQ">ਕੈਮਿਸਚੇਜ਼ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ</i> ਵਿੱਚ ਡੈਨਜ਼ਿਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ 1934 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਜੇਸਟ੍ਰੋਨ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਹਾਰਮੋਨਸ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਟੈਸਟੋਸਟੀਰੋਨ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, 1939 ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਲੀਓਪੋਲਡ ਰੁਜਿਕਾ ਦੁਆਰਾ ਸਟੀਰੌਇਡ ਦੇ ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਝੇ ਗਏ ਸਨ।[5] 1940 ਵਿੱਚ ਉਹ ਕ੍ਰੀਗਸਮਾਰੀਨ ਵਿੱਚ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਲਈ ਲੰਬੀਆਂ ਪਣਡੁੱਬੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਹਾਰਮੋਨ ਇਲਾਜ 'ਤੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।[7]
ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਇਨਾਮ
[ਸੋਧੋ]- 1939: ਸੈਕਸ ਹਾਰਮੋਨਸ, ਐਸਟ੍ਰੋਜਨ, ਪ੍ਰੋਜੇਸਟ੍ਰੋਨ ਅਤੇ ਐਂਡਰੋਸਟੇਰੋਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਲਈ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ( ਲੀਓਪੋਲਡ ਰੁਜ਼ਿਕਾ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ)
- 1942: ਵਾਰ ਮੈਰਿਟ ਕਰਾਸ, ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਜਰਮਨੀ)
- 1943: ਵਾਰ ਮੈਰਿਟ ਕਰਾਸ, ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਜਰਮਨੀ)
- 1953: ਪਾਲ ਏਹਰਲਿਚ ਅਤੇ ਲੁਡਵਿਗ ਡਰਮਸਟੇਡਟਰ ਇਨਾਮ
- 1959: ਫੈਡਰਲ ਰੀਪਬਲਿਕ ਆਫ਼ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਸਟਾਰ ਅਤੇ ਸੈਸ਼ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਂਡ ਮੈਰਿਟ ਕਰਾਸ (1959 ਅਤੇ 1964)
- 1960: ਬ੍ਰੇਮਰਹੇਵਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਗਰਿਕ
- 1961: ਜਰਮਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਫਾਰ ਫੈਟ ਰਿਸਰਚ ਦਾ ਵਿਲਹੇਲਮ ਨੌਰਮਨ ਮੈਡਲ
- 1962: ਬਾਵੇਰੀਅਨ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ
- 1962: ਪੋਰ ਲੇ ਮੈਰੀਟ
- 1964: ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾ ਲਈ ਆਸਟ੍ਰੀਅਨ ਸਜਾਵਟ [10]
- 1967: ਮਿਊਨਿਖ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਰਸਕਾਰ
- 1969: ਫਰੈਂਚ ਲੀਜਨ ਆਫ ਆਨਰ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ
- 1972: ਆਰਡਰ ਡੇਸ ਪਾਲਮੇਸ ਅਕਾਦਮਿਕਜ਼
- 1981: ਬਾਵੇਰੀਅਨ ਮੈਕਸੀਮਿਲੀਅਨ ਆਰਡਰ ਫਾਰ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਆਰਟ
- 1985: ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਸੰਘੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਰਾਸ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
- 1985: ਮਿਊਨਿਖ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਗਰਿਕ
- 1994: ਆਸਟਰੀਆ ਗਣਰਾਜ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੋਨੇ ਦੀ ਸਜਾਵਟ [11]
- 1951–1992: ਲਿੰਡੌ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ 31 ਭਾਗੀਦਾਰੀ (ਰਿਕਾਰਡ)
- ਮੈਕਸ ਪਲੈਂਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ
- ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਸਨ (MD HC )
- ਵੈਟਰਨਰੀ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ (ਡਾ. med.vet. ਐਚ.ਸੀ )
- ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਡਾ. ਆਰ.ਆਰ. Hc)
- ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ (ਡਾ. ਫਿਲ. ਐਚ.ਸੀ )
- ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਡੀ.ਐਸ.ਸੀ.), ਲੀਡਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, 1961
- ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ (ਡਾ.-ਇੰਜ. ਏਹ )
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਐਂਡਰੋਸਟੀਰੋਨ
- ਐਪੀਐਂਡਰੋਸਟੀਰੋਨ
- ਪ੍ਰੈਗਨੇਨੋਲੋਨ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000012-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Akhtar, M.; Akhtar, M. E. (1998). "Adolf Friedrich Johann Butenandt. 24 March 1903-18 January 1995". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 44: 79–92. doi:10.1098/rsbm.1998.0006. PMID 11623990.
- ↑ Karlson, P. (1995). "Adolf Butenandt (1903–1995)". Nature. 373 (6516): 660. Bibcode:1995Natur.373..660K. doi:10.1038/373660b0. PMID 7854440.
- ↑ Jaenicke, L. (1995). "Adolf Butenandt: 24. 3. 1903 - 18. 1. 1995". Chemie in unserer Zeit. 29 (3): 163–165. doi:10.1002/ciuz.19950290313.
- ↑ 5.0 5.1 Piosik, R. (2003). "Adolf Butenandt und sein Wirken an der Technischen Hochschule Danzig". Chemkon. 10 (3): 135–138. doi:10.1002/ckon.200390038.
- ↑ Mertens, L. (2003). "Nur"Zweite Wahl" oder Die Berufung Adolf Butenandts zum Direktor des KWI für Biochemie". Berichte zur Wissenschafts-Geschichte. 26 (3): 213–222. doi:10.1002/bewi.200390058.
- ↑ 7.0 7.1 Trunk, A. (2006). "Biochemistry in Wartime: The Life and Lessons of Adolf Butenandt, 1936–1946". Minerva. 44 (3): 285–306. doi:10.1007/s11024-006-9002-2.
- ↑ Butenandt, A. (1929). "Über "Progynon" ein krystallisiertes weibliches Sexualhormon". Die Naturwissenschaften. 17 (45): 879. Bibcode:1929NW.....17..879B. doi:10.1007/BF01506919. PMID Butenandt Adolf Butenandt.
{{cite journal}}: Check|pmid=value (help) - ↑ Butenandt, A. (1931). "Über die chemische Untersuchung der Sexualhormone". Zeitschrift für Angewandte Chemie. 44 (46): 905–908. Bibcode:1931AngCh..44..905B. doi:10.1002/ange.19310444602. PMID Butenandt Adolf Butenandt.
{{cite journal}}: Check|pmid=value (help) - ↑ "Reply to a parliamentary question" (PDF) (in ਜਰਮਨ). p. 166. Retrieved 10 December 2012.
- ↑ "Reply to a parliamentary question" (PDF) (in ਜਰਮਨ). p. 972. Retrieved 10 December 2012.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ
[ਸੋਧੋ]- Angelika Ebbinghaus, Karl-Heinz Roth (2002). "Von der Rockefeller Foundation zur Kaiser-Wilhelm/Max-Planck-Gesellschaft: Adolf Butenandt als Biochemiker und Wissenschaftspolitiker des 20. Jahrhunderts". Zeitschrift für Geschichtswissenschaft. 50 (5): 389–418.Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001F-QINU`"'</ref>" does not exist.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- Adolf Butenandt on Nobelprize.org
- 1939 Nobel Prize in Chemistry
- Biography
- MPG Biography Archived 2009-09-16 at the Wayback Machine.
- Lindau Nobel Laureate Meetings: Background information on and historical lectures by Adolf Butenandt (mediatheque)