ਅਪੂਰਵਾ ਅਵਸਰ
ਅਪੂਰਵਾ ਅਵਸਰ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਜੈਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਰਾਜਚੰਦਰ ਬਾਰੇ 2007 ਦਾ ਇੱਕ ਜੀਵਨੀ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜੋ ਮਨੋਜ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਰਾਜੂ ਦਵੇ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।
ਪਿਛੋਕੜ[ਸੋਧੋ]
ਮਨੋਜ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਜੈਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਕਲਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਜੈਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਅਨੰਦਘਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਅਪੂਰਵਾ ਖੇਲਾ, ਮਹਾਵੀਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਵੀਰਯਾਣ, ਸਿਧਾਰਿਸ਼ੀ ਗਨੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਭਾਵਪ੍ਰਪੰਚ, ਹੇਮਚੰਦਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸਿੱਧਹੇਮ, ਵਸਤੂਪਾਲ ਤੇਜਪਾਲ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਵਸਤੂਪਾਲ ਅਤੇ ਤੇਜਪਾਲ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ, ਅਤੇ ਜੀਓ ਜੀ ਭਰ ਕੇ।[1]
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਅਪੂਰਵਾ ਅਵਤਾਰ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਰਾਜਚੰਦਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ "ਅਪੂਰਵ ਅਵਸਰ ਏਵੋ ਕੀਰੇ ਆਵਸ਼ੇ" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ।[2] ਨਾਟਕ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 28 ਫਰਵਰੀ 2007 ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ, ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।[3] ਇਹ ਨਾਟਕ ਰਾਜਚੰਦਰ ਦੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਤਿਆਗ ਤੱਕ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਧਰਮ, ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।[4][5]
ਅਦਾਕਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਮੂਲ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:[6]
- ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਰਾਜਚੰਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਧਰਮਿੰਦਰ ਗੋਹਿਲ
- ਪੁਲਕਿਤ ਸੋਲੰਕੀ
- ਪ੍ਰਤੀਕ ਗਾਂਧੀ
ਆਲੋਚਕ[ਸੋਧੋ]
ਥੀਏਟਰ ਆਲੋਚਕ ਉਤਪਲ ਭਿਆਨੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਇੱਕ 'ਉੱਚਾ ਯਤਨ' ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਾਟਕ ਦੇ ਅਦਭੁਤ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਜਾਦੂਈ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕੋਲ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਖਿੱਚੇ ਹੋਏ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿਚ, ਉਹ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਨਾਟਕੀ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਉਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।[3]
ਧਵਨਿਲ ਪਾਰੇਖ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਪੂਰਵਾ ਅਵਸਰ ਦੇ ਸਥਿਰ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਜਿੱਥੇ ਸਟੇਜ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਸਤਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਟੇਜ ਸਪੇਸ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਲਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤਰੀ ਲਾਈਟਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਹੀ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਤੀਬਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।[2]
ਮੁੰਬਈ ਥੀਏਟਰ ਗਾਈਡ ਦੀ ਦੀਪਾ ਪੁੰਜਾਨੀ ਨੇ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜੈਨ ਸਾਇਰ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਰਾਜਚੰਦਰ ਦੀ ਢਾਈ ਘੰਟੇ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੁਆਰਾ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ "ਵਡਿਆਈ" ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਸੀ। ਨਾਟਕੀਕਰਨ ਇਸ ਬਾਲ ਉਦਮ ਦੀ ਚੰਗਿਆਈ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਚਨਚੇਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਚੋਣ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਾਟਕੀ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਕਿਰਿਆ ਦਰਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਨੁਕਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਚੰਦਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਹ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਨੇ ਗੋਹਿਲ, ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਸੋਲੰਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।[7]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਯੁਗਪੁਰਸ਼: ਮਹਾਤਮਾ ਨਾ ਮਹਾਤਮਾ - ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਰਾਜਚੰਦਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਾਟਕ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Bhatt, Aradhana (September 2020). Doshi, Deepak (ed.). "Manoj Shah: Ek Mulakat" મનોજ શાહ: એક મુલાકાત [Interview with Manoj Shah]. Navneet Samarpan (in ਗੁਜਰਾਤੀ). 41 (5). Mumbai: P. V. Shankarankutti, Bharatiya Vidya Bhavan: 65–72. ISSN 2455-4162.
- ↑ 2.0 2.1 Parekh, Dhwanil (September–October 2011). મનોજ શાહ દિગ્દર્શિત નાટકો-એક અભ્યાસ [Plays Directed by Manoj Shah: A Study]. Sahityasetu. 1 (5). ISSN 2249-2372. Archived from the original on 2020-02-20. Retrieved 2020-10-26.
- ↑ 3.0 3.1 Bhayani, Utpal (2009). Rangbhoomi 2007: Reviews of Dramas Performed on Stage in Different Languages and Other Articles on Theatre During 2007 (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Mumbai: Image Publication Pvt. Ltd. pp. 13–15. ISBN 81-7997-285-4.
{{cite book}}: CS1 maint: ignored ISBN errors (link) - ↑ "A Walk in the Woods". Indian Express. 19 July 2012. Archived from the original on 12 October 2020. Retrieved 26 October 2020.
- ↑ "Manoj Shah's Apurva Avsar today". Mumbai Mirror. 19 March 2011. Archived from the original on 27 October 2020. Retrieved 26 October 2020.
- ↑ "Apurva Avsar Gujarati Play/Drama". www.MumbaiTheatreGuide.com. Archived from the original on 25 September 2017. Retrieved 26 October 2020.
- ↑ Punjani, Deepa. "Apurva Avsar play review". www.MumbaiTheatreGuide.com. Archived from the original on 29 October 2020. Retrieved 26 October 2020.