ਅਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ

ਇਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ اشفاق احمد
ਜਨਮ	(1925-08-22)22 ਅਗਸਤ 1925 ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	7 ਸਤੰਬਰ 2004(2004-09-07) (ਉਮਰ 79) ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਕਿੱਤਾ	ਲੇਖਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਬੁਧੀਜੀਵੀ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ
ਸ਼ੈਲੀ	ਗਲਪ, ਗੈਰ-ਗਲਪ
ਵਿਸ਼ਾ	ਸਾਹਿਤ, ਦਰਸ਼ਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜਵਾਦ
ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰ	ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ	ਜ਼ਾਵੀਆ ਇਕ ਮੁਹੱਬਤ ਸੌ ਅਫ਼ਸਾਨੇ ਗਡੱਰੀਆ Mun Chalay Ka Sauda ਹੈਰਤ ਕਦਾ,
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ	ਸਿਤਾਰਾ-ਇ-ਇਮਤਿਆਜ਼ Pride of Performance
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਬਾਨੋ ਕੁਦਸੀਆ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
www.zaviia.com

ਇਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ (22 ਅਗਸਤ 1925 - 7 ਸਤੰਬਰ 2004) ਉਰਦੂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਡਰਾਮਾਕਾਰ, ਵਾਰਤਕਕਾਰ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਫੂਲ (ਫੁੱਲ) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਉਰਦੂ]] ਵਿੱਚ ਉਸਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਲਈ ਨਾਵਲ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸਦੀਵੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਆਫ਼ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਅਤੇ ਸਿਤਾਰਾ-ਏ-ਇਮਤਿਆਜ਼ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।

ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ

ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਅਗਸਤ 1925 ਨੂੰ ਮੁਕਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਪਸ਼ਤੂਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਸਿਖਿਆ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿਖੇ ਹੋਈ। ਹਮੀਦ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਹਵੇਲੀ ਵਰਗਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਮੁਹੱਲਾ ਹਜੌਰੀ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਇਕ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਮਕਾਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਵਾੜ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਘੋੜੇ, ਮੱਝ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਨੇ 1943 ਵਿਚ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਇਕ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਸੀ।" ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਰਾਮ ਸਿੱਖ ਦਾਸ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਆਰਐਸਡੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬੀ. ਏ. ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਭਾਰਤ) ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਦੇ “ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ” ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਸ ਵਕਤ ਇੱਥੇ ਕੁਲ ਛੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਉਰਦੂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰੋ: ਸਿਰਾਜੁੱਦੀਨ, ਖਵਾਜਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੁਸੈਨ, ਆਫਤਾਬ ਅਹਿਮਦ ਅਤੇ ਮਕਬੂਲ ਬੇਗ ਬਦਖਸ਼ਾਨੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਉਸ ਵਕਤ, ਬਾਨੋ ਕੁਦਸੀਆ (ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਪਤਨੀ) ਨੇ ਵੀ ਉਰਦੂ ਐਮ.ਏ. ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਬਾਨੋ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਹਾਵਣਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ 'ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅਸ਼ਫਾਕ ਅਹਿਮਦ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ। ਬਾਨੂ ਕੁਦਸੀਆ ਨੇ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਾਲਜ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਉਰਦੂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਾਂ ਅਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।

ਐਮ. ਏ. ਦੀ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਬਾਦ ਦੋਵੇਂ ਏਨੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਅਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਪਿਤਾ ਗੈਰ ਪਠਾਣ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮੁਫਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "ਉਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਗੈਰ-ਪਠਾਣ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਫਿਰ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ।"

ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੀ ਰੋਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇ ਨੋਬਲੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਤੋਂ ਇਤਾਲਵੀ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਵਿੱਚ ਡਿਪਲੋਮੇ ਕੀਤੇ, ਅਤੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬ੍ਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਕੈਰੀਅਰ

ਉਸ ਨੇ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲ ਤੱਕ ਉਰਦੂ ਲੈਕਚਰਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਰੋਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਮੁਕੱਰਰ ਹੋ ਗਏ। ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ, ਦਾਸਤਾਨ ਗੋ (ਕਹਾਣੀ ਟੇਲਰ) ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਸੂਫ਼ੀ ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਤਬੱਸੁਮ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਰਦੂ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ, ਲੈਲ-ਓ-ਨਹਰ [ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ] ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਬਹੁਤ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ, ਉਰਦੂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਇਤਾਲਵੀ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਬੋਲ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਲਿਖਤਾਂ

• ਇਕ ਮੁਹੱਬਤ ਸੌ ਅਫ਼ਸਾਨੇ
• ਉਜਲੇ ਫ਼ੂਲ
• ਸਫ਼ਰ ਦਰ ਸਫ਼ਰ (ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ)
• ਖੇਲ ਕਹਾਨੀ (ਨਾਵਲ)
• ਇਕ ਮੁਹੱਬਤ ਸੌ ਡਰਾਮੇ (ਨਾਟਕ)
• ਤੋਤਾ ਕਹਾਨੀ (ਡਰਾਮੇ)
• ਤਲਕੀਨ ਸ਼ਾਹ (ਟੀ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ)
• ਮਹਿਮਾਨ-ਏ-ਬਹਾਰ (ਨਾਵਲਿਟ)
• ਖੱਟਿਆ ਵੱਟਿਆ (ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ)

ਮਗਰਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਲਹੌਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਅਰਾਮਗਾਹ

ਮਗਰਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ ਵੱਲ ਝੁਕ ਗਿਆ ਸੀ;