ਉਪਨਹ
ਉਪਨਹ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ) ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਸਾਧਕਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਾਦੁਕਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਗੇ।[1][2]ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਮੂਲ ਨਾਹ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਬੰਨ੍ਹਣਾ", "ਬੰਨ੍ਹਣਾ", "ਜੋੜਨਾ",[2] ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੈਡ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਪੈਰ"।[3] ਚਰਨ-ਉਪਨਹ ਵਰਗੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸ਼ਬਦ "ਚੱਪਲ" ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[3]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਉਪਨਹ ਜਾਂ ਉਪਨਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਯਜੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਅਥਰਵਵੇਦ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।[1][4] ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਸਨ,[2] ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਤਹਾਸ ਵੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਤੁਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਜ਼ੁਆਨਜ਼ਾਂਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।[4] ਉਹ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸੀਆਂ ਅਤੇ ਵ੍ਰਤਿਆ ਸੰਨਿਆਸੀਆਂ ਤੱਕ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।[2][4]
ਪਤੰਜਲੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਚਮੜੇ (ਉਪਨਾਹ ਚਾਰਮਾ ਜਾਂ ਚਮ) ਅਤੇ ਲੱਕੜ ( ਉਪਨਹ ਡੈਮ ) ਦੇ ਬਣੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਮੜੇ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿਰਨ ਜਾਂ ਬੋਅਰਸਕਿਨ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ, ਵਧੇਰੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਛਿੱਲਾਂ ਜੋ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਲੱਕੜ, ਉੱਨ ਜਾਂ ਬਲਬਾਜਾ ਘਾਹ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਣਗੇ।[5][4] ਮਹਾਵਯੁਤਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਿਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਸਨ ਪੁਲਾ, ਮੰਡਪੁਲਾ ਅਤੇ ਪਦਵੇਸਤਾਨਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਤੁਰੀਨਾਪਾਦ, ਯੋਧਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਪੈਰ ਗਾਰਡ ਸਨ।[4]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਪਾਦੁਕਾ
- ਚੰਦਨ
- ਚੱਪਲ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 "What is the history of Indian footwear like Paduka, Juti?". Archived from the original on 2023-02-04. Retrieved 2023-02-04.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Jutta Jain-Neubauer (2000). Feet & Footwear in Indian Culture. Bata Shoe Museum. ISBN 978-81-858226-9-3.
- ↑ 3.0 3.1 Rukmini Bhaya Nair; Peter Ronald deSouza (1968). Keywords for India: A Conceptual Lexicon for the 21st Century. Bloomsbury Publishing.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Raj Kumar (2008). Encyclopaedia of Untouchables Ancient, Medieval and Modern. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-783566-4-8.
- ↑ Baij Nath Puri (1968). India in the Time of Patañjali. Bharatiya Vidya Bhavan.