ਕੰਨਿਆ ਪੂਜਾ
ਕੰਨਿਆ ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਕੁਮਾਰੀ ਪੂਜਾ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਵਿੱਤਰ ਰਸਮ ਹੈ, ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਅਸ਼ਟਮੀ (ਅੱਠਵੇਂ ਦਿਨ) ਅਤੇ ਨਵਮੀ (ਨੌਵੇਂ ਦਿਨ) ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[1] ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੌ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ( ਨਵਦੁਰਗਾ ) ਦੇ ਨੌਂ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[2] ਹਿੰਦੂ ਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੰਤਕਥਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਨੌਵੇਂ ਦਿਨ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਿਆ ਸੀ, ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਮਹੀਸਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ।
ਸੀਮਾ ਸ਼ੁਲਕ
[ਸੋਧੋ]
ਦੇਵੀ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਧੋਣੇ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਭੇਟ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਕੰਨਿਆ ਪੂਜਾ ਦੇਵੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਬਾਲਿਕਾ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਹੈ।
ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਣਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਇੱਛਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖੱਤਰੀ-ਕੁੜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਉਹ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੈਸ਼ਯ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੜਕੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਪ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੂਦਰ-ਕੁੜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਅਤੇ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਾਪ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚੌਂਕੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ 'ਅਕਸ਼ਤ' ( ਚੌਲ ਦੇ ਦਾਣੇ) ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਧੂਪ ਬਾਲ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ, 'ਸਤਰੀਆਹ ਸਮਸਤਸਤਵ ਦੇਵੀ ਭੇਦਹ' ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਔਰਤਾਂ ਮਹਾਮਾਯਾ (ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ) ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫਿਲਾਸਫੀ
[ਸੋਧੋ]ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਸਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਹਾਮਾਯਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨੇ ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਊਰਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰਾ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਮਾਪਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਮੂਲ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਹਾਮਾਇਆ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਦੇਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਾਨ ਨਾਰੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕੰਨਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਨਾਰੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਉਮਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਕੇ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਕੰਨਿਆ ਬੱਚਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ੁਭ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਗ੍ਰਿਤ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਮਨ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਆਤਮਾ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮਨ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 8+ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਬੱਚੀ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਮਾਦਾ ਬੱਚਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਰਸਵਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਦੁਰਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ, ਅੰਨਪੂਰਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਰਸੋਈ ਦੁਆਰਾ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ, ਕਾਲੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ, ਆਦਿ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Durga Ashtami 2018: Significance and meaning of Kanya Pujan". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2018-10-17. Retrieved 2019-05-13.
- ↑ "Navratri 2019 : Shardiya Navratri 2019, Chaitra Navratri". www.durga-puja.org.