ਚੱਕਰਮ
ਚੱਕਰ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੁੱਟਣ ਵਾਲਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੱਖੇ ਬਾਹਰੀ ਕਿਨਾਰੇ ਅਤੇ 12–30 cm (4.7–11.8 in) ਦੇ ਵਿਆਸ ਦੇ ਨਾਲ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਚਾਲੀਕਰ [1] ਦੇ ਅਰਥ ਵਜੋਂ "ਚੱਕਰ" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ "ਵਾਰ- ਕੋਇਟ " ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸੁੱਟਣ ਵਾਲਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਹੱਥ-ਹੱਥ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ਗੁੱਟ 'ਤੇ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਥਿਆਰ ਚੱਕਰੀ ਡਾਂਗ ਹੈ, ਇੱਕ ਬਾਂਸ ਦਾ ਸਟਾਫ਼ ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਚੱਕਰੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਚੱਕਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹਵਾਲੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਾਮਾਇਣ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਚੱਕਰ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੀਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਤਮਿਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਕਿਰੀ (திகிரி) ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੱਕਰ-ਧਾਰੀ ("ਚਕਰਮ-ਵਾਹਕ" ਜਾਂ "ਡਿਸਕ-ਧਾਰਕ") ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੀ ਨਿਹੰਗਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਮਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀ ਵਰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦਸਤਾਰ ਪਹਿਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਬਾਹਾਂ, ਗਲੇ ਵਿਚ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਉੱਚੀਆਂ ਪੱਗਾਂ 'ਤੇ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੇ ਨਿਹੰਗ ਅਭਿਆਸ ਕਾਰਨ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦੁਆਰਤੇ ਬਾਰਬੋਸਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ( ਅੰ. 1516 ) ਦਾ ਚੱਕਰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।[2]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]