ਮੈਸੂਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ

ਮੈਸੂਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ( Kannada: ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ ) ਕਲਾਸੀਕਲ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਮੈਸੂਰ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਜੰਤਾ ਸਮਿਆਂ (ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ.) ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਸੂਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸਕੂਲ ਵਿਜੇਨਗਰ ਰਾਜਿਆਂ (1336-) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਇਆ। 1565 ਈ.) ਵਿਜੇਨਗਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ, ਕਲਾ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਰਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਤਾਲੀਕੋਟਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਲਾਕਾਰ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਸਨ, ਮੈਸੂਰ, ਤੰਜੌਰ, ਸੁਰਪੁਰ ਆਦਿ ਕਈ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਸਥਾਨਕ ਕਲਾਤਮਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਪੂਰਵ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪੇਂਟਿੰਗ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੇ ਮੈਸੂਰ ਅਤੇ ਤੰਜੌਰ ਸਕੂਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਮੈਸੂਰ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਆਪਣੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ, ਮੂਕ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਵੇਰਵੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਥੀਮ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ।^[1]

ਇਤਿਹਾਸ

1565 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਅਤੇ ਤਾਲੀਕੋਟਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹੰਪੀ ਦੀ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਜੋ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾ. ਚਰਿਤਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੇਬਾਂ (ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ) ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਦਵਾਨ ਏ.ਐਲ. ਨਰਸਿਮਹਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਬਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਸ਼ਰਵਣਬੇਲਗੋਲਾ, ਸੀਰਾ, ਕੇਰੇਗੁਦੀਰੰਗਪੁਰਾ, ਸ਼੍ਰੀਰੰਗਪੱਟਨਾ, ਨਿਪਾਨੀ, ਸਿਬੀ, ਨਾਰਾਗੁੰਡਾ, ਬੇਟਾਦਾਪੁਰਾ, ਹਰਦਾਨਹੱਲੀ, ਮੁਡੂਕੁਟੋਰ, ਮੈਸੂਰ, ਚਿਤਰਦੁਰਗਾ, ਕੋਲੇਗਲਾ, ਹਿੱਲੇਗੁਨੇਰੀ, ਯਾਉਰਗੁਨਹੱਲੇਰੀ, ਯਾਰਗੁਨਹੱਲੇਰੀ, ਯਾਰਗੁਨਿਆਰੀ, ਯਾਕੂਰਦੁਰਗਲਾ, ਸਿਬੀ, ਨਰਾਗੁੰਡਾ, ਬੇਟਦਾਪੁਰਾ, ਹਰਦਾਨਹੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਲੇਪਾਕਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ। ਰਾਜਾ ਵੌਡੇਯਾਰ ਪਹਿਲੇ (1578-1617 ਈ.) ਨੇ ਸ੍ਰੀਰੰਗਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰਵਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।^[1]

ਰਾਜਾ ਵਡੋਯਾਰ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਅਤੇ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਚਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਹੈਦਰ ਅਤੇ ਟੀਪੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੋਡੇਯਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾਇਆ, ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੈਸੂਰ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ (ਚਿਤਰਾਗਰਾਂ) ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਟੀਪੂ ਅਤੇ ਹੈਦਰ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧਿਆ। ਤੁਮਕੁਰ ਅਤੇ ਸੀਰਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਜਮਾਰਗ 'ਤੇ ਸੇਬੀ ਵਿੱਚ ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ ਨੱਲੱਪਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਟੀਪੂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਅਤੇ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਜੇਨਗਰ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ਜੋ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮੈਸੂਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਤੰਜੌਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪੇਂਟਿੰਗ ਗੰਜਮ, ਸ਼੍ਰੀਰੰਗਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਦਰੀਆ ਦੌਲਤ ਬਾਗ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਪੋਲੀਲੂਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਮੈਸੂਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ।

1799 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜ ਨੂੰ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਵੋਡੇਯਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਮੁੰਮਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜ ਵੋਡੇਯਾਰ III (1799-1868 ਈ.) ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਤੰਜਾਵੁਰ ਦੇ ਸੇਰਫੋਜੀ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਮੈਸੂਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ, ਮੂਰਤੀ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਨ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਮੈਸੂਰ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਰਾਜ ਵੋਡੇਯਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੈਗਨਮ ਓਪਸ ਸ਼੍ਰੀਤੱਤਵਨਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਮੈਸੂਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਮੈਸੂਰ ਸ਼ੈਲੀ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਰਹੇਗਾ। ਜਗਨ ਮੋਹਨ ਪੈਲੇਸ, ਮੈਸੂਰ (ਕਰਨਾਟਕ) ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਰਾਜਾ ਵੋਡੇਯਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਫੈਲੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪ ਰੇਂਜ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ: ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਸਵੈ-ਚਿਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ। ਖੁਦ ਕਲਾਕਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਰਾਜਾ ਵੌਡੀਅਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਹਿੰਦੂ ਪੰਥ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਿਕ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।^[1]

ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਿਕ

ਮੈਸੂਰ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਤੱਤਵਨਿਧੀ ਹੈ, 1500 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੰਮਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜ ਵੋਡੇਯਾਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਕਟੋਰੀਅਲ ਡਾਇਜੈਸਟ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਪਲੇਸਮੈਂਟ, ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਮੂਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦੁੱਤੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ 'ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਗਾਂ, ਰੁੱਤਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ-ਘਟਨਾਵਾਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹਿ-ਥੀਮਾਂ ਜਾਂ ਸੰਦਰਭਾਂ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[1]

ਹੋਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਣੁਧਰਮੋਤਰ ਪੁਰਾਣ, ਅਭਿਲਾਸਿਤਾਰਥਚਿੰਤਾਮਣੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਤੱਤਵਰਤਨਕਰ ਵੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ, ਰੰਗਾਂ, ਬੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ (ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭਾਈਚਾਰਾ) ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ^[1]

ਸਮੱਗਰੀ

ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਰੰਗ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਤੇ, ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਸਨ। ਬੁਰਸ਼ ਨਾਜ਼ੁਕ ਕੰਮ ਲਈ ਗਿਲਹਰੀ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਰੇਖਾਵਾਂ ਖਿੱਚਣ ਲਈ, ਘਾਹ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨੁਕੀਲੇ ਬਲੇਡਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਬੁਰਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਵਰਤੇ ਗਏ ਪੱਥਰ- ਅਤੇ ਪੌਦੇ-ਅਧਾਰਿਤ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਸਲ ਮੈਸੂਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਤਾਜ਼ਗੀ ਅਤੇ ਚਮਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।^[1]

ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਗੁਣ

ਮੈਸੂਰ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਲਾਈਨਾਂ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬੁਰਸ਼ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰਨ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਸਜਾਵਟੀ ਟੁਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਹੁਨਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।^[1]

ਮੈਸੂਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ; ਕਾਗਜ਼, ਲੱਕੜ, ਕੱਪੜਾ ਜਾਂ ਕੰਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਬੋਰਡ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਮਿੱਝ ਜਾਂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਕੁਆਰਟਜ਼ ਕੰਕਰ ਨਾਲ ਨਿਰਵਿਘਨ ਰਗੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਜ਼ਮੀਨ ਕੱਪੜਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬੋਰਡ 'ਤੇ ਸੁੱਕੇ ਚਿੱਟੇ ਲੀਡ (ਸਫੇਦਾ) ਦੇ ਪੇਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਚਿਪਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੰਮ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਗਰੂਅਲ (ਗੰਜੀ) ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸੁੱਕ ਅਤੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਸੁੱਕੀ ਚਿੱਟੀ ਲੀਡ, ਪੀਲੇ ਗੇਰੂ ਅਤੇ ਗੱਮ ਨੂੰ ਲਗਾ ਕੇ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਸਤਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਓਚਰ, ਚਾਕ ਅਤੇ ਗੰਮ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਮਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕ੍ਰੇਅਨ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਟਾ ਸਕੈਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਸਭ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸਮਾਨ, ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਕਰਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਲਾਕਾਰ ਚਿਹਰਿਆਂ, ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੈਸੋ ਵਰਕ (ਸੋਨੇ ਦਾ ਢੱਕਣ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੈਸੂਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।^[1]

ਕੰਮ

ਜੈਸੋ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸੀ। Gesso ਚਿੱਟੇ ਲੀਡ ਪਾਊਡਰ, ਗੈਂਬੋਜ਼ ਅਤੇ ਗੂੰਦ ਦੇ ਪੇਸਟ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਨਮੂਨੇ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਫੁਆਇਲ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੰਜੌਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੋਟੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੈਸੂਰ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਸੋ ਦਾ ਕੰਮ ਘੱਟ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਗੈਸੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੈਸੂਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜਿਆਂ, ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਵੇਰੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੇਂਟਿੰਗ 'ਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਜੇ ਵੀ ਗਿੱਲਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਸੋਨੇ ਦੀ ਫੁਆਇਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਪਤਲੇ ਕਾਗਜ਼ ਨਾਲ ਢੱਕ ਕੇ ਅਤੇ ਕਸਲੁਪਦਾ ਕਾਲੂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਨਰਮ ਗਲੇਜ਼ਿੰਗ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਇਸ ਉੱਤੇ ਰਗੜ ਕੇ ਗਲੇਜ਼ਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪਤਲੇ ਕਾਗਜ਼ ਨੂੰ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪੇਂਟਿੰਗ ਚਮਕਦਾਰ ਚਮਕੀ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਚਮਕਦਾਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।^[1]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਮੈਸੂਰ ਪਾਕ
ਮੈਸੂਰ ਅਗਰਬਾਥੀ
ਮੈਸੂਰ ਸੈਂਡਲ ਸਾਬਣ
ਮੈਸੂਰ ਚੰਦਨ ਦਾ ਤੇਲ
ਚੰਨਪਟਨਾ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 ^1.7 ^1.8 "Mysore Painting" (PDF). National Folklore Support Centre. Archived from the original (PDF) on 28 September 2007. Retrieved 2022-05-22.

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ

Kossak , Steven (1997). Indian court painting, 16th-19th century.. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 0870997831. (see index: p. 148-152)
Welch, Stuart Cary (1985). India: art and culture, 1300-1900. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 9780944142134.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਕਰਨਾਟਕ ਸਾਲ ਦੀ ਕਿਤਾਬ, ਕਰਨਾਟਕ ਸਰਕਾਰ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮੈਸੂਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਤੱਥ

[IFL-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 ^1.7 ^1.8 "Mysore Painting" (PDF). National Folklore Support Centre. Archived from the original (PDF) on 28 September 2007. Retrieved 2022-05-22.

[1]