ਲਦਾਖ਼ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਲਦਾਖ਼ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਦਾਖ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲਦਾਖ਼ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਧਰਮ, ਨਾਚ, ਸੰਗੀਤ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਗੁਆਂਢੀ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਲਦਾਖ਼ੀ ਲਦਾਖ਼ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਲਦਾਖ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਚਾਂ ਵਿੱਚ ਖਟੋਕ ਚੇਨਮੋ, ਚਾਮ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਲਦਾਖ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਲ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੇਮਿਸ ਸੇਚੂ ਅਤੇ ਲੋਸਰ ਹਨ।
ਪਿਛੋਕੜ
[ਸੋਧੋ]
ਲਦਾਖ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਲਦਾਖ਼ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਗਿਲਗਿਤ-ਬਾਲਟਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਪਰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ (2019) ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਨੂੰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1] ਲਦਾਖ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ 1947 ਤੋਂ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੇ ਹਨ।[2]
ਲਦਾਖ਼ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਅਤੇ ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਅਤੇ ਉੱਪਰਲੀ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਠੰਡਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਹੈ।[3] ਇਸਦੀ ਭੂਗੋਲ ਬੰਜਰ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਾਟੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਸਿੰਧ, ਨੁਬਰਾ, ਚਾਂਗਥਾਂਗ ਅਤੇ ਜ਼ਾਂਸਕਰ ਦੇ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਬਾਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।[3] ਲਦਾਖ਼ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੀਆਂ ਹਨ।[4] ਲਦਾਖ਼ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਧਰਮ, ਨਾਚ, ਸੰਗੀਤ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਗੁਆਂਢੀ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ।[5]
ਭਾਸ਼ਾ
[ਸੋਧੋ]
ਲਦਾਖ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਇੱਕ ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਲਦਾਖ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੋਧੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਗਭਗ 110,826 ਲੋਕ ਲਦਾਖ਼ੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।[7] ਲਦਾਖ਼ੀ ਨੇ ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਹੈ।[8] ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਕਵਾਨ
[ਸੋਧੋ]
ਲਦਾਖ਼ੀਭੋਜਨ ਤਿੱਬਤੀ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਕਵਾਨਥੁਕਪਾ, ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨੂਡਲ ਸੂਪ ਅਤੇ ਤਸਪਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਦਾਖ਼ੀਵਿੱਚ ਨੰਗਾਪੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਭੁੰਨੇ ਹੋਏ ਜੌਂ ਦਾ ਆਟਾ ਹੈ। ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਲਦਾਖ਼ੀਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕਯੂ ਅਤੇ ਚੂਤਗੀ, ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਸੂਪ ਪਾਸਤਾ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਮੀਟ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਕਿਊ ਅਤੇ ਪੱਤੇਦਾਰ ਹਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨਾਲਚੁਟਗੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[9] ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।[10]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Jammu & Kashmir and Ladakh become separate Union Territories from today: 10 points". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2019-10-31. Retrieved 2021-05-18.
- ↑ Jan·Osma鈔czyk, Edmund; Osmańczyk, Edmund Jan (2003), Encyclopedia of the United Nations and International Agreements: G to M, Taylor & Francis, pp. 1191–, ISBN 978-0-415-93922-5 Quote: "Jammu and Kashmir: Territory in northwestern India, subject to a dispute between India and Pakistan. It has borders with Pakistan and China."
- ↑ 3.0 3.1 "Cold Desert Cultural Landscape of India". UNESCO World Heritage Centre (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-05-18.
- ↑ "Women empowerment in Ladakh". Reachladakh. Retrieved 2021-05-18.
- ↑ Jolden, Tsering; Tundup, Rinchen (2018). "Cultural Relationship between the People of Ladakh and Tibet". The Tibet Journal. 43 (2): 65–71. ISSN 0970-5368. JSTOR 26634918.
- ↑ Ladakhi language, The Himalayan Initiatives, retrieved 23 January 2021.
- ↑ "Census of India Website : Office of the Registrar General & Census Commissioner, India". www.censusindia.gov.in. Retrieved 2021-05-18.
- ↑ "Ladakhi Language & Phrasebook". Archived from the original on 2020-05-07. Retrieved May 18, 2021.
- ↑ Motup, Sonam. "Food & Cuisine: 10 Best Dishes to Eat in Leh-Ladakh 🥄🥣". Archived from the original on 2020-05-07.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000014-QINU`"'</ref>" does not exist.